كورتی باڵا یان كورته باڵایی به‌وه پێناسه ده‌كرێت كه باڵایی مرۆڤ كه‌متر بێت له باڵای ئاسایی به گوێره‌ی ته‌مه‌ن و ڕه‌گه‌ز و كێش و ده‌توانرێت ده‌ستنیشان بكرێت كاتێ مناڵی كه‌متر بێت به‌گوێره‌ی چارتی گه‌شه‌ی مناڵ ۰
باڵای مرۆڤ له ته‌مه‌نی ( ۲٥ ساڵ ) ده‌وه‌ستێت به‌ڵام زۆرینه‌ی كچان له ( ۱۷ ساڵ و نیو ) و كوڕان له ( ۱۸ ساڵ ) دا گه‌شه‌ی باڵایان ئه‌وه‌ستێت ۰
هۆكاره‌كانی كورته باڵایی:
1ـــ بۆماوه‌یی : ئه‌گه‌ر مناڵه‌كه باوك یان دایكی یاخود هه‌ر دووكیان كورته باڵا بوون : ئه‌وا شتێكی زۆر چاوه‌ڕوان كراوه كه ئه‌و مناڵه باڵای كورت بێت ۰
2ـــ هۆكاری نه‌خۆشی :
ـــ به‌دخۆراكی.
ـــ كه‌می ڤیتامین دی و ئێسكه‌نه‌رمه.
ـــ كه‌می هۆرمۆنی گه‌شه یان سستی یا نه‌بوونی هۆرمۆنی گه‌شه.
ـــ شه‌ونخوونی و كه‌مخه‌وی و تێك چوونی خه‌و.
ـــ نه‌خۆشی درێژ خایه‌ن وه‌ك ڕه‌بۆ و شه‌كره و سستی و وه‌ستانی گورچیله و هه‌ندێك نه‌خۆشی تری گورچیله و سك چوونی به‌رده‌وام و هه‌وكردنی كۆئه‌ندامی هه‌رس.
ـــ هه‌ندێك جۆری كه‌م خوێنی وه‌ك سه‌لاسیمیا و كه‌مخوێنی سكه‌ڵ سێڵ.
ـــ قه‌ڵه‌وی له مناڵ.
ـــ كۆرپه‌ی ناكام و بوونی به‌دخۆراكی له دایك دا كاتی سكپڕی.
ـــ نه‌خۆشی بۆماوه‌یی وه‌ك كۆنیشانه‌ی تێرنه‌ر و داون و نه‌خۆشی كوشینگ و گه‌شه نه‌كردن و پوكانه‌وه‌ی غوده‌ی نوخامی.
ـــ سستی غوده‌ی ده‌ره‌قی.
ـــ هۆكاری سایكۆلۆژی وێنه‌ی بێبه‌ش بوون له سۆزی دایك و باوك یان له‌ده‌ست دانی دایك. یان باوك یان كه‌سێكی نزیك ، هه‌روه‌ها بوونی سترێسی زۆر و به‌رده‌وام.
ـــ به‌كارهێنانی ده‌رمانی ستیرۆیده‌كان وه‌ك دیكسۆن و كۆرتیزۆن.
ـــ نه‌خۆشی بۆماوه‌یی بڕبڕه‌كان و نه‌رمی كڕكراگه و شه‌له‌ل ده‌ماغ و نه‌بوونی ته‌ركیز كه هه‌ندێ جار وه‌ك ئۆتیزم ده‌ست نیشان ده‌كرێت .
3ـ كورته‌باڵایی جه‌سته‌یی ؛ له ئه‌م حاڵه‌ته‌دا ئێسكی مناڵه‌كه گه‌شه ناكات وه‌ك پێویست و له ئێسكی مناڵێكی ته‌مه‌ن بچوكتر له ته‌مه‌نی خۆی ده‌چێت و دوای باڵغ بوون باڵای مناڵه‌كه زیاد ده‌كات .
نیشانه‌كانی كورته‌باڵایی :
كورته باڵایی به‌وه ده‌ناسرێته‌وه كه باڵایی مرۆڤ كه‌متر بێت له باڵای ئاسایی به گوێره‌ی ته‌مه‌ن و ڕه‌گه‌ز و كێش و ده‌توانرێت ده‌ستنیشان بكرێت كاتێ مناڵی كه‌متر بێت به‌گوێره‌ی چارتی گه‌شه‌ی مناڵ یاخود به‌رواد بكرێت به لیستی نموونه‌ی باڵا به گوێره‌ی ته‌مه‌ن و ڕه‌گه‌ز ۰ هه‌روه‌ها پزیشك ده‌توانێت به شێوه‌یه‌كی گشتی باڵای چاوه‌ڕوانكراو و ئاسایی ئه‌و كه‌سه‌له كاتی پێگه‌شتتن دا به چه‌ند هاوكێشه‌یه‌ك ده‌ست نیشان بكات كه پشت به باڵای باوك و دایكی مناڵه‌كه ده‌به‌ستێت .
ئه‌و فه‌حسانه‌ی پێویسته له كاتی كورتی باڵا دا ئه‌نجام بدرێت :
ـــ فه‌حسی هۆرمۆنی گه‌شه كه پیویسته دوو جار خوێن وه‌ربگێرێت كه یه‌ك سه‌عات له نێوانیان دابێت له‌گه‌ڵ هۆرمۆنی گه‌شه‌ی له ئه‌نسۆلین چوو .
ـــ فه‌حسی غوده‌ی ده‌ره‌قی.
ـــ فه‌حسی ڕێژه‌ی خوێن و ڤیتامین دی و سی و بی و كانزاكان وه‌ك كالسێوم و مه‌گنسێوم و زنك و ئاسن و پڕۆتین.
ـــ فه‌حسی میز و گورچیله و فه‌حسی پیسایی.
ـــ فه‌حسی شه‌كره.
ـــ تیشكی ئێسك بۆ ده‌ستی چه‌پ و بڕبڕه‌كان و هه‌ندێ حاڵه‌ت ڕه‌نگه سۆنار و تیشكی ته‌نووری بوێت .
ـــ فه‌حسی كرۆمۆسۆمی تایبه‌ت به نه‌خۆشی بۆماوه‌یی له كاتی بوونی ئه‌گه‌ری بوونی ئه‌و نه‌خۆشیانه .
چاره‌سكردنی كورتی باڵا :
۱ ده‌ست نیشان كردنی جۆر و هۆكاری كورته باڵایی و چاره‌سه‌ركردنی هۆكاره‌كانی ئه‌گه‌ر بتوانرێت ۰
۲ پێدانی هۆرمۆنی گه‌شه له كاتی نه‌بوون یان كه‌می هۆرمۆنی گه‌شه كه ه ڕێگه‌ی ده‌رزی ژێر پێسته‌وه ده‌درێت به مناڵه‌كه ڕۆژانه و پزیشكی پسپۆڕ دیاری ده‌كات و هه‌ندێك جار پێكهاتووه‌كانی هۆرمۆنی گه‌شه به شێوه‌ی حه‌پ یان قه‌تره و به‌خاخه‌وه به‌كارده‌هێنرێت .
۳ خۆركی ته‌ندروست و ده‌وڵه‌مه‌ند به پڕۆتین و ڤیتامین دی و سی و بی و كانزاكان وه‌ك كالسێوم و مه‌گنسێوم و زنك و ئاسن .
٤ وه‌رزشكردنی به‌رده‌وام رۆژانه
٥ ڕێكردنه‌وه‌ی خه‌و و دوور كه‌وتنه‌وه له شه‌ونخوونی ۰
سه‌رچاوه/ ده رمانخانه‌ی سلێمانی
كوردستان تیڤی/ كامه‌ران حاجی
کۆمێنت (0)
تا ئێستا هیچ کۆمێنتێک نەکراوە.