تیمێكی توژێژینه‌وه‌ی نێوده‌وڵه‌تی كاریگه‌ریی هێزه‌كانی چیاكانی زاگرۆس له هه‌رێمی كوردستانیان له‌سه‌ر چۆنیه‌تی چه‌ماوه‌یی رووی زه‌وی له ماوه‌ی 20 ساڵی رابردوودا دۆزیوه‌ته‌وه.
توێژینەوەکە لەلایەن زانکۆی گۆتینگن لە ئەڵمانیا ئەنجامدراوە و لە گۆڤاری Solid Earth بڵاوکراوەتەوە، دەریخستووە کە پلێتی ئۆقیانووسی کۆن ناسراو بە ئۆقیانووسی تێتیس یان نیۆتێتیس کە دەکەوێتە نێوان کیشوەری ئەوراسیا و نیمچەدوورگەی عەرەبی، بە شێوەیەکی ئاسۆیی لە ژێر رووی زەوی جیا دەبێتەوە و دەبێتە هۆی چەماوەیەکی نائاسایی لە ناوچەکەدا.
کاتێک کیشوەرەکان بەرەو یەکتر دەجوڵێن بە درێژایی ملیۆنەها ساڵ، پلێتی زەریاکانی نێوانیان بە قوڵایی ژێر رووی زەوی دەخلیسکێن.
لە کۆتاییدا کیشوەرەکان بەیەکدا دەکەون و دەبنە هۆی بەرزبوونەوەی بەردەکان لە لێوارەکانیان و زنجیرە چیایەکی گەورە دروست دەکەن وەک چیاکانی زاگرۆس (زنجیرە چیایەک لە رۆژئاوای ئێران و رۆژهەڵاتی عێراق).
بە تێپەڕبوونی کات، کێشی ئەم چیایانە دەبێتە هۆی چەمانەوەی ڕووی زەوی لە دەوروبەریان، دەبێتە هۆی دروستبوونی بۆشایی کە نیشتووەکانی تێدا کۆ دەبنەوە، وەک ئەوانەی دەشتەکانی میزۆپۆتامیا پێکدەهێنن.
توێژەران بە بەکارهێنانی مۆدێلی ماتماتیکی بۆیان دەرکەوت کە کێشی چیاکانی زاگرۆس بەتەنیا ناتوانێ روونکردنەوەی چەماوەیەکی قووڵ کە دەگاتە 3-4 کیلۆمەتر لە بەشی باشووری ڕۆژهەڵاتی ناوچەکە. ئەنجامەکان دەریدەخەن کە پلێتی ئۆقیانووسی "دەریای تێتس" کە هێشتا بە پلێتی عەرەبەوە بەستراوە، وردە وردە لە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیاوە جیا دەبێتەوە بۆ باکووری رۆژئاوای ئێران و چەماوەیی رووی زەوی زیاد دەکات.
دکتۆر رێناس خۆشناو نووسەری سەرەکی توێژینەوەکە و توێژەر لە بەشی جیۆلۆجی پێکهاتەیی و جیۆفیزیا لە زانکۆی گوتینگن دەڵێت: "جێگەی سەرسوڕمان بوو کە بۆمان دەرکەوت بڕی نیشتووی کەڵەکەبووی ئەو ناوچەیە زۆر لەوە زیاترە کە بتوانرێت بە کێشی چیاکانی زاگرۆس روون بکرێتەوە. ئەمە ئەوە دەردەخات کە پلێتی زەریای نقوم بوو، ناوچەکە بەرەو خوارەوە ڕادەکێشێت و بۆشایی زیاتر بۆ نیشتوو دەڕەخسێنێت."
ئەو مۆدێلە جیۆداینامیکی کە توێژەران پەرەیان پێداوە نەک تەنها پەرەسەندنی رووی زەوی روون دەکاتەوە، بەڵکو دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ بوارەکانی دیکە، وەک دۆزینەوەی سەرچاوە سروشتییەکان، لەوانە کانزاکان و وزەی گەرمی زەوی، هەروەها باشترکردنی هەڵسەنگاندنی مەترسی بوومەلەرزە.
ئەم توێژینەوەیە یارمەتیدەرە بۆ تێگەیشتن لە چۆنیەتی کارکردنی توێکڵی رەقی زەوی و دەکرێت لە داهاتوودا جێبەجێ بکرێت."
کۆمێنت (0)
تا ئێستا هیچ کۆمێنتێک نەکراوە.