هۆکاره‌کانی کۆبوونه‌وه‌ی چه‌وری له‌ ورگ

1. هۆكاری بۆماوه‌یی : ئه‌گه‌ر ئه‌ندامێكی خێزان یا زیاتر كێشه‌ی كۆبوونه‌وه‌ی چه‌وری هه‌بێت له‌ ورگ به‌ تایبه‌ت دایك یا باوك، ئه‌م جۆره‌ پێویسته‌ به‌كاتی زیاترو هه‌وڵی زۆرتر هه‌یه‌ بۆ نه‌هێشتی ورگ له‌ ڕێگه‌ی به‌رنامه‌ی خۆراكی گونجاوو وه‌رزشی نه‌هێشتنی ورگ و دوور كه‌وتنه‌وه‌ له‌ شێوازو جۆری خواردنی ناته‌ندروست كه‌ ئه‌مه‌ كارێكی سه‌خته‌ ئه‌گه‌ر ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ پشتگیری نه‌كه‌ن و خۆشیان پاپه‌ندنه‌بن به‌ ڕێنمییایی خۆراكی ته‌ندروسته‌وه‌.

2. خۆراكی ناته‌ندروست : جگه‌ له‌ خواردنی بڕی زیاتر له‌ خواردن كه‌ زۆرتر بێت له‌ پێداویستی جه‌سته‌ : جۆره‌كانی خۆراك زۆر ڕۆڵی هه‌یه‌و كۆمه‌ڵێك خۆراك ده‌بنه‌ هۆی زیاد بوونی چه‌وری ورگ وه‌ك شیرینی، سارده‌مه‌نی، چه‌وری زۆر، خواردنی سووركراوه‌، خواردنه‌وه‌ گازی و كهولیه‌كان..، هتد.

3. كه‌می جووڵه‌و سستی : له‌ش پێویستی به‌ جووڵه‌ی زۆرو وه‌رزش هه‌یه‌ بۆ زیاتر سووتانی چه‌وری، ته‌مه‌ڵی و كه‌می جووڵه‌ ده‌بێته‌ هۆی هێواش كردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی مێتابۆلیزمی جه‌سته‌.

4. كه‌مخه‌وی و شه‌ونخوونی : نه‌خه‌وتن به‌ گوێره‌ی پێویست له‌ شه‌ودا ده‌بێته‌ هۆی كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی سووتانی چه‌وری و خاو بوونه‌وه‌ی میتابۆلیزم.

5. نه‌خواردنه‌وه‌ی بڕی پێویست له‌ئاو ڕۆژانه‌ : ئاو ڕۆڵێكی گرنگی هه‌یه‌ له‌ پڕۆسه‌ی میتابۆلیزم و سووتانی چه‌وری، ئاو خواردنه‌وه‌ی زۆر ڕێژه‌ی سووتانی چه‌وری خێرا تر ده‌كات و كه‌می ئاو ده‌بێته‌ هۆی هێواش سووتاندنی چه‌وری، هه‌روه‌ها كه‌می ئاو هه‌ندێ جار هه‌ستی برسی بوون زیاد ده‌كات.

6. هه‌ندێك خووی هه‌ڵه‌ له‌ شێوازو جۆری خواردن وه‌ك:

- خواردنی بڕێكی زۆر له‌ خۆراكی ناته‌ندروست به‌ به‌رده‌وامی وه‌ك فاست فوود، برنجی سپی و ئاردی سپی.

- ناڕێكی له‌كاتی ژه‌مه‌كان و نه‌خواردنی ژه‌مێكی خۆراك به‌ تایبه‌ت ژه‌می به‌یانی له‌ كاتی خۆیدا به‌ به‌رده‌وامی، چونكه‌ ده‌بێته‌ هۆی هێواش كردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی میتابۆلێزمی له‌ش.

- نه‌خواردنی بڕی پێویست له‌ مادده‌ ڕیشاڵیه‌كان.

- خواردن به‌ په‌له‌و به‌ خێرایی بێ جوینی خۆراكه‌ به‌ باشی، پڕۆسه‌ی تێر بوون نزیكه‌ی (30 – 40) خووله‌كی ده‌وێت به‌ شێوه‌یه‌كی گشتی، بۆیه‌ خواردنی قاپێك زه‌ڵاته‌ له‌ سه‌ره‌تا ژه‌مه‌كان ده‌بێته‌ هۆی زوو تێر بوون.

- نه‌خواردنی بڕی پێویست له‌ مادده‌ پڕۆتینه‌كان: وه‌ك پاقله‌مه‌نیه‌كان، ماسی، هێلكه‌، شیرو به‌رهه‌مه‌كانی، سینگی مریشك.

- خواردن ڕاسته‌وخۆ پێش نووستن یا له‌ ده‌رنگانی شه‌ودا : شه‌وان ڕێژه‌ی سووتانی وزه‌و پڕۆسه‌ی هه‌رسكردن هێواش ده‌بێته‌وه‌، دروست ئه‌وه‌یه‌ دوو سه‌عات پێش نووستن خۆراك نه‌خورێت.

- بێگومان هۆكاری تر هه‌یه‌ كه‌ پێشتر بڵاوكراوه‌ته‌وه‌ وه‌ك، سترێس و قه‌له‌قی و دڵه‌ڕاوكێ زۆرو به‌رده‌وام، تێكچوونی هۆرمۆنه‌كان وێنه‌ی غووده‌ی ته‌مه‌ڵ و كاریگه‌ی لاوه‌كی هه‌ندێ ده‌رمان وه‌ك ئه‌و ستێروێده‌كان (دیكادرۆن، دیكسۆن، كورتێزۆن)، ده‌رمانی دژه‌ خه‌مۆكی، هه‌ندێ نه‌خۆشی درێژخایه‌ن وه‌ك شه‌كره‌و نه‌خۆشیه‌كانی جگه‌رو قۆڵۆن.
(د. كامه‌ران ره‌سوڵ ژاژڵه‌یی – پسپۆڕی زانستی خۆراك)