شاندێکی مەکتەبی پەیوەندییەکانی دەرەوەی پارتی ئامادەی دوازدەیەمین کۆنفرانسی پارتە سیاسییەکانی ئاسیا ده‌بێت

شاندی پارتی كه‌ لە بەرێزان ھۆشیار سیوەیلی بەرپرسی مەکتەبی پەیوەندییەکانی دەرەوەی پارتی و عەبدولسەلام زێباری بەرپرسی دیسکی ئوراسیا  و د. دیاری ئەحمەد حەسەن ئەندامی مەکتەب به‌شداری لە دوازدەیەمین کۆنفرانسی پارتە سیاسییەکانی ئاسیا له‌ شاری پنوم پنی پایته‌ختی شانیشنی كه‌مبۆدیا كرد کە دوو ڕۆژی خایاند.

لە ڕۆژی هەینی 22ی تشرینی دووەم و لە  یەکەم ڕۆژی کۆنفرانسەکە و لە پەنێڵی یەکەمدا، دوای وتاری دەستەی کۆمێنەی ICAPP و وتاری سەرۆکی وڵات و لە هەمان کاتدا سەرۆکی پارتی جەماوەری کەمبۆدیا CPP و سەرۆک وەزیرانی کەمبۆدیاو وتاری وڵاتانی رووسیا، چین، ڤیتنام، نامەی سەرۆکی ئازەربیجان. وتاری پارتی دیموکراتی کوردستان لەلایەن بەڕێز هۆشیار سیوەیلی پێشكه‌ش كرا، هەر لە پەرواێزی کۆنفرانسەکەدا شاندەکە کۆمەڵی دیداریان لەگەڵ پارتە بەشداربووەکانی وڵاتانی کەمبۆدیا، ڕووسیا، ژاپۆن، چین، کۆریای باشوور، ئوزبەکستان، نیپاڵ، پاکستان، جۆرجیا، تایلاند، ماڵدیڤ. سەنگاپوور و ئەندەنووسیا کەسایەتی سیاسیی و راگەیاندکاران ئەنجام دا.

شایانی باسه‌ کۆنفرانسی پارتە سیاسییەکانی ئاسیا 50 پارتی سیاسی لە 30 وڵاتەوە بەشداربوون.

جێی باسه‌، رێكخراوی ICAPP بیست و چوار ساڵ لەمەوبەر دامەزراوە و بۆتە چەتری کۆکەرەوەی  ژمارەیەکی زۆر لە پارتەکانی ئاسیا بەبێ ڕەچاوکردنی ئایدۆلۆجی و بۆچوونی سیاسی، لە ساڵی2013  پارتی دیموکراتی کوردستان بووەتە ئەندامی ICAPP و ساڵانە لە کۆنفرانسە گشتییەکان بەشدارە.

له‌ وتاره‌كه‌یدا، هۆشیار سیوەیلی به‌رپرسی مەکتەبی پەیوەندییەکانی دەرەوەی پارتی دیموکراتی کوردستان، عێراق كه‌ به‌ناونیشانی گەڕان بەدوای ئاشتی و ئاشتبووەنەوەدا پێشكه‌شكرد، تێیدا خۆشحاڵی خۆی راگه‌یاند  كه‌ جارێكی دیكه‌ له‌م كۆنفرانسه‌ به‌شداره‌و تیشكی خسته‌ر سه‌ر رۆڵی حزبه‌كه‌ی کە یەکێکە لە پارتە سیاسییە گەورەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان و ده‌ڵێت: پارتی دیموکراتی کوردستان لە دوای ڕووخانی ڕژێمی پێشووی عێراق لە ساڵی 2003ەوە هاوبەشی سەرەکی بووە لە پێکھێنانی حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی هەرێمی کوردستان و رۆلی گرنگی ھەبوە لە پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا.

گوتیشی: کورد، وەک گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەت و چوارەم گەورەترین نەتەوە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەسەر چوار وڵاتدا دابەشکراوە، ئەوانیش تورکیا، ئێران، عێراق و سوریایە. هەریەک لەو وڵاتانە بەشێوەیەکی جیاواز مامەڵە لەگەڵ کورد دەکەن. لە کاتێکدا کورد لە عێراقدا پلەیەکی باش لە فیدراڵییەتی بەدەستھێناوە کە لە دەستووری فیدراڵیدا چەسپاوە، کورد لە سێ پارچەکەی دیکەی کوردستان هێشتا لە خەباتدایە بۆ گەیشتن بە مافە نەتەوەیی و کولتوورییەکانی خۆی.

له‌ به‌شێكی دیكه‌ی وتاره‌كه‌یدا، به‌رپرسی مەکتەبی پەیوەندییەکانی دەرەوەی پارتی دیموکراتی کوردستان گوتی: پارتی دیموکراتی کوردستان، هەر لە سەرەتای دامەزراندنیەوە لە ساڵی 1946، لە پێشەنگی بەرگریکردن بوە لە گەلی کوردستان و دامەزراندنی سیستمێکی دیموکراسی لە عێراقدا. پارتی دێموکراتی کوردستان بەهاکانی دیموکراسی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی کۆدەکاتەوە و سیستەمێک پێکدەهێنێت کە هەمووان لە کوردستان و عێراقدا بتوانن لەسەر بنەمای یەکسان بژین و جەختێکی زۆر لەسەر ماف و ئازادییەکانی تاکەکەسی دەکاتەوە. گوتیشی: هەرێمی کوردستانی عێراق کە کۆی ژمارەی دانیشتووانی زیاتر لە شەش ملیۆن و نیو کەسە، ناوچەیەکی سەقامگیر و ئارامە. سیستمی سیاسی عەلمانی و دیموکراسیەکەی لە ناوچەیەکی زۆر ناجێگیردا دەرفەتی گەشەکردن و خۆشگوزەرانی ڕەخساندووە. هەرێمی کوردستان بە فرەچەشنی ئایینی و نەتەوەیی ناسراوە و سیاسەتەکانی بۆ پەرەپێدانی پێکەوەژیان و لێبوردەیی و بەرزڕاگرتنی مافەکانی مرۆڤ و بەرەنگاربوونەوەی توندڕەوی داڕێژراون. هەرێمەکەمان و هێزەکانی پێشمەرگە ڕۆڵێکی چارەنووسسازیان بینی لە تێکشکاندنی داعش و پەنایان بۆ زیاتر لە 2 ملیۆن ئاوارە و پەنابەران دابین کرد کە لە دڕندەییەکانی ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستییە بەدناوەدا هەڵهاتبوون. هەرێمی کوردستان مانگێک پێش ئێستا هەڵبژاردنێکی ئاشتیانە و شەفافی ئەنجامدا کە نەتەوە یەکگرتووەکان و سەدان چاودێری نێودەوڵەتی چاودێرییان کرد و ڕێژەی بەشداریی 72% بوو. دەستخۆشی لە حکومەتی هەرێمی کوردستان کرا بۆ بەڕێوەچوونی ڕێکوپێکی و دیموکراسیانەی هەڵبژاردن لەلایەن کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە.

له‌ درێژه‌ی وتاره‌كه‌یدا، هوشیار سیوه‌یلی گوتی: دوای زیاتر لە ساڵێک لە شەڕ و خوێنڕشتنی ترسناک لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ناوچەکە بۆتە گۆڕەپانێکی تاریک و ترسناک. شەڕەکانی نێوان حەماس و ئیسرائیل، حزبوڵڵا و ئیسرائیل و ڕۆڵی میلیشیاکان لە عێراق دۆخێکی ترسناک و لێکەوتەی قووڵی بۆ سەقامگیری ناوچەکە و ئاشتی نێودەوڵەتی دروستکردووە. دەبێت دانوستاندن و دیالۆگ جێگەی ئەم شەرانە بگرێتەوە. هەرێمی کوردستان بە هەماهەنگی و هاوکاری لەگەڵ حکوومەتی عێراقی فیدراڵ هەموو توانایی خۆی خستۆتە گەڕ بۆ ئەوەی عێراق لەم ململانێیە دوور بخاتەوە و فشار بخاتە سەر میلیشیا عێراقییەکان بۆ ئەوەی چیتر دۆخەکە ئالۆزتر نەکەن.

لە دووەمین ڕۆژی کۆنفرانسەکەت به‌ڕێز عەبدولسەلام زێباری بەرپرسی بەشی ئۆراسیا له‌ پەیوەندییەکانی دەرەوەی پارتی دیموکراتی کوردستان له‌ سێیەمین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ڕۆشنبیری ئاسیا لە دوازدەهەمین کونفرانسی گشتی ICAPP وتارێكی لەژێر دروشمی “فرەچەشنی کولتووری بۆ بەرەوپێشبردنی ئاشتی و ئاشتەوایی پێشكه‌شكرد، له‌ به‌شێكی وتاره‌كه‌یدا ده‌ڵێت: 
لە کاتێکدا کە بەشەکانی ئەم وتارەم کۆدەکردەوە، ویستم لە گووگڵدا بگەڕێم بۆ وشەی فرەچەشنی و ناوەکان بۆم دەرکەوتن، لەوانە ناوی ئۆدر لۆرد، نووسەر و پرۆفیسۆر و فەیلەسوف و چالاکوانی فێمینیست و شاعیر و مافە مەدەنییەکانی ئەمریکی چالاکوانێکە كه‌ ئاماژەی بەوەشکردووە، "ئەوە جیاوازییەکانمان نییە کە جیامان دەکاتەوە". "ئەوە بێتوانایی ئێمەیە لە دانپێنان و قبوڵکردنی ئەم جیاوازییانە."
 لۆرد، دانی بەوەدانا کە خۆشحاڵی بە جیاوازییەکان لەبری ترس لێیان دەتوانێت کۆمەڵگاکان یەکبخات. گرنگە هەمەجۆریی لە باوەش بگرین و کار بۆ گشتگیری و لێکتێگەیشتنی زیاتر بکرێت.

عەبدولسەلام زێباری بەرپرسی بەشی ئۆراسیا له‌ درێژه‌ی وتاره‌كه‌ی ده‌ڵێت: هەرێمی کوردستان کە دانیشتووانی فرە نەتەوەیی و فرە ئایینی لەخۆدەگرێت زیاتر له‌ 6 ملیۆن و 500 هەزار کەسە، پێویستە تیشک بخرێتە سەر چوارچێوەی یاسای ژمارە 5، کە لە 9 ماددە پێکهاتووە، کە لە ساڵی 2015 لەلایەن پەرلەمانی کوردستانەوە ده‌رچووه‌و  جەنابی سەرۆک مسعود بارزانی سەرۆکی ئەو کاتەی هەرێم پەسەندکراوه‌، ئەم یاسایە حکومەتی هەرێم پابەند دەکات بە جێبەجێکردنی مادەکانی لە ساڵی ٢٠١٥ەوە.

لە کۆتاییی وتاره‌كه‌یدا ده‌ڵێت: لە زۆربەی دامودەزگاکانی حیزبەکەماندا، پێشمەرگەی دێرین و بەرپرسی پلە باڵای بێشومار لە پاشخانی نەتەوەیی و ئایینی جۆراوجۆردا هەن. ئێمە پێمان وایە فرەچەشنی نیعمەتە و بە هیچ شێوەیەک نەفرەت نییە. بۆ ئەوانەی دەیانەوێت وردەکاری زیاتر لەسەر ئەم یاسایە بزانن دەتوانن لە گووگڵدا بگەڕێن بۆ یاسای ژمارە (٥)ی ساڵی ٢٠١٥ بۆ پاراستنی مافی کەمینەکان لە هەرێمی کوردستانی عێراق.

لەهەمان ڕۆژداو لە پەنێڵێکی جیا  د. دیاری ئەحمەد حەسەن ئەندامی مەکتەب وتارێکی لە حەوتەمین فۆڕامی میدیا لە دوازدەهەمین کۆنفرانسی گشتی ICAPP  له‌ باره‌ی چۆنییه‌تی بەرەنگاربوونەوەی هەواڵی ساختە لە چوارچێوەی سەردەمی دیجیتاڵیدا پێشكه‌شكرد، تێیدا مه‌ترسییه‌كانی بۆ ئاماده‌بووان روونكرده‌وه‌.

له‌ وتاره‌كه‌یدا، د. دیاری ئه‌حمه‌د گوتی: ئیمتیازێکی گەورەیە ئەمڕۆ لەسەر پرسێک کە سنوورەکان تێدەپەڕێنێت، قسەتان لەگەڵ بکەم ئەو پرسەی کە کاریگەری لەسەر کۆمەڵگاکان هەیە لە سەرانسەری جیهاندا.
ده‌شلێت: بە نوێنەرایەتی پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق لێرەم، نەک تەنها بۆ ئەوەی هاوبەشی ئەزموونەکان بكه‌ین، بەڵام بۆ ئەوەی بەشداری لە گەڕان بەدوای چارەسەری هاوبەش بکەین بۆ بەرەنگاربوونەوەی زانیاری هەڵە و پاراستنی یەکپارچەیی زانیارییەکانی دیجیتاڵی.

د. دیاری ئه‌حمه‌د ده‌شڵێت: ئێمە  وەک مۆدێلێکی سەرکەوتوو لە عێراقدا تەماشا دەکرێین  بەوەی کە  ئینتەرنێت و تۆڕی مۆبایل، تەنانەت  بە دوورترین گوندەکانیش گەیشتووە. 

 ئەمڕۆ خەڵک لە سەرانسەری هەرێمی کوردستان چێژ لە ئینتەرنێتی متمانەپێکراو و گونجاو وه‌رده‌گرێت بۆ پەروەردە و گەشەپێدانی ئابووریی بەڵام وەک هەموو دونیای  دیجیتاڵییە پێشکەوتنەکان، ئەم پەیوەندییە تەحەدای نوێیشی هێناوەتە ئاراوە، کە دەستگەیشتن به‌ زانیاری  دەرفەت بۆ زانیاری هەڵە و بڵاوبوونەوەی هەواڵی ساختە زیاد دەکات. ئەم نیگەرانییانە  پەرەیان سەند بە تایبەتی لە کاتی ساتەوەختی سەرهەڵدان داعش.

له‌ به‌شێكی دیكه‌ی وتاره‌كه‌یدا خاتوو د.دیاری ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت: جیهانی دیجیتاڵی، کاتێک بە خراپ بەکاردەهێنرێت، سەرهەڵدانی بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان و ناڕەزایەتییە گشتییەکانی لێده‌كه‌وێته‌وه‌، زانیاری هەڵە دەتوانرێت چەکدار بکرێت، ڕاستییەکان بشێوێنێت و متمانەی گشتی تێكبدات. لە زۆر حاڵەتدا هەواڵی ساختە وەک ئامرازێک بۆ بێدەنگ کردنی ڕاستییەکان بەکار دێت، ئەمەش ئەوە دەردەخات کە چەندە مەترسیدارە بۆ دیموکراسی و یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی. 

سه‌باره‌ت به‌ ئاستی تێگه‌یشتنی هاووڵاتیانی هه‌رێمی كوردستان، له‌مباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت: هەرێمەکەمان سوودمەندە لە ڕێژەیەی بەرزی خوێندەواری، کە یارمەتیدەر بووە لە بەرەنگاربوونەوەی زانیاری هەڵە. هاوڵاتیانی خوێندەوار باشتر هەواڵی ڕاست لە سه‌رچاوه‌ی هه‌واڵی فێك جیا ده‌کەنەوە و بەرەنگاری کاریگەری گێڕانەوەی درۆ ده‌بنەوە.

زیاتر ده‌ڵێت: بۆ هەرێمی کوردستان، ئێمە سەرنجمان لەسەر پەروەردەکردنی کلتوری میدیایی خوێندەواری و لێپرسینەوەیە بە فێرکردنی خوێندەواری دیجیتاڵی لە قوتابخانەکان و دابینکردنی پەروەردەی گشتی، هەڵمەتەکان و ئامانجمان بنیاتنانی کۆمەڵگایەکە بەهای بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە بزانێت و لە مەترسییەکانی پەیوەست بە زانیاری هەڵە تێبگات. ئەزموونەکانمان دەریخستووە کە جەماوەری ئاگادار گەورەترین سەرمایەی ئێمەیە لە شەڕی دژی هەواڵی ساختە.

له‌باره‌ی كاری حكوومه‌ت له‌ رێكخستنه‌وه‌ی ده‌زگا هه‌واڵییه‌كانی نێو پلاتفۆرمه‌كانی سۆشیال میدیا،  د. دیاری ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت: ڕێکخستنی حکومەت لە فەزای دیجیتاڵیدا زۆر گرنگە بۆ پاراستنی ئازادی ڕادەربڕین، پێویستە ڕێوشوێنیش بگرینەبەر بۆ ڕێگریکردن لە بڵاوکردنەوەی بە ئەنقەستی زانیاری هەڵە کە سەلامەتی و ئاسایشی گشتی دەخاتە مەترسییەوە یان نەزمی کۆمەڵایەتی تێکدەدات. ئەم هەوڵانە دەبێت شەفاف و دادپەروەرانە بن لەسەر بنەما دیموکراسیەکان، بەبێ سازشکردن لەسەر ئازادییە مەدەنییەکان.

لە کۆتاییشدا  د.دیاری ئه‌حمه‌د گوتی: هەرێمی کوردستانی عێراق پابەندە بە کارکردن لەگەڵ هەمووان بۆ بنیاتنانی داهاتوویەک کە بڵاوبوونه‌وه‌ی زانیاری ئامرازێک بێت بۆ بەهێزکردن، نەک دابەشبوون.
 شەڕی دژی هەواڵی ساختە شەڕێکە کە ناتوانین به‌ ته‌نیا ئەنجامی بدەین، وەک چۆن زانیاری هەڵە هیچ سنوورێک ناناسێت. 
پێکەوە، لە ڕێگەی هاوکاری ناوچەیی و باشتر پراکتیزەكردنی هاوبەشەکانەوە، دەتوانین ڕووبەڕووی ئەم تەحەدیانه‌ ببینه‌وه‌ و یارمەتی دەستەبەرکردنی داهاتوویەک بده‌ین بۆ دەستگەیشتن به‌ زانیاری بۆ ئەوەی کۆمەڵگاکان بەهێزتر بکات و هاوبەشەکانمان بپارێزێت.
لە کۆتایی دا ڕاپۆڕتی کۆنفرانسی گشتی ICAPP لەلایەن سەرۆکی فەخری دوازدەهەمین کۆنگرەی گشتی کە سەرۆک وەزیرانی کەمبۆدیایە خوێنرایەوە.

شایەنی باسە بۆ سێزدەهەمین کۆنگرەی گشتی کە وا بڕیارە لە ساڵی 2026 لە کۆریای باشوور ئەنجام بدرێ ئاڵای کۆنگرە رادەستی دوو ئەندامی پەرلەمانی لە پارتی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن کە نۆێنەرایەتی  کۆماری کۆریای باشوور دەکەن کرا. بەشێک لە ڤیدیۆ و وێنەکانی کۆنفرانس هیوادارم سوودمەند بێت دەتوانن لە رێگەی skyp لەگەڵ کاک وشیار سێوەیلی گفتوگۆ بکەن