ئه‌لبرێخت دورێر (١٤٧١ - ١٥٢٨) نیگاركێش و چاپكه‌ر و تیۆریستێكی ئه‌ڵمانی خه‌ڵكی شاری نورنبێرگ بوو. به یه‌كێك له نیگاركێشه گرنگه‌كانی سه‌رده‌می رێنیسانس ده‌ژمێردرێت، به‌رهه‌مه‌كانی كه تا ئێستاش به‌ناوبانگن بریتین له كارگه‌ی دارتاشیه‌كه‌ی ئه‌پۆكالیپس، شوڕشگێڕ، مردن و شه‌یتان (١٥١٣)، سانت جیرۆم (١٥١٤) و مێلێنكۆلیای یه‌كه‌م (١٥١٤) كه بابه‌تی شیكاری و لێكدانه‌وه‌ی به‌رفراوانیان بۆ كراوه.
ڕه‌نگه ئاوییه‌كانی وه‌ك یه‌كێك له یه‌كه‌م هونه‌رمه‌نده‌كانی دیمه‌نی سروشتی ئه‌وروپی ده‌ستنیشان ده‌كرێن، له كاتێكدا دارتاشییه گه‌وره‌كانی شۆڕشێكی له توانای ئه‌ودا كرد. هێنانه ناوه‌وه‌ی مۆتیڤی كلاسیك له‌لایه‌ن دوره‌ره‌وه بۆ ناو هونه‌ری، له‌ڕێگه‌ی زانین و خوێندنی له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌نده‌كانی ئیتاڵی و ئه‌ڵمانییه‌كانی جێگای بایه‌خی زۆره، ناوبانگه‌كه‌ی وه‌ك یه‌كێك له كه‌سایه‌تییه گرنگه‌كانی سه‌رده‌می رێنێسانسی باكوور چۆته مێژووی نیگاركێشانه‌وه. ئه‌مه‌ش به ڕیسا تیۆریه گرنگه‌كانی و ئه‌و هێزه‌ی كه له نیگاركێشییدا ھه‌یبوو له‌پاڵ ئه‌مه‌شدا كه بنه‌ماكانی بیركاری و ڕوانگه و ڕێژه‌ی ئایدیالی له خولیا سه‌ركه‌وتووه‌كانی بووه.
چاپه‌كانی ناوبانگی ئه‌م ھونه‌رمه‌نده‌یان له سه‌رانسه‌ری ئه‌وروپادا جێگیر كرد كاتێك هێشتا له بیسته‌كانی ته‌مه‌نیدا بوو، له‌و كاته‌وه به شێوه‌یه‌كی ئاسایی وه‌ك گه‌وره‌ترین هونه‌رمه‌ندی رێنێسانس له باكووری ئه‌وروپا سه‌یر ده‌كرا.
ئه‌لبرێخت دورێر له شاری نورنبێرگ له‌دایكبووه. خێزانه‌كه‌ی له هه‌نگاریاوه هاتبوون، ناوی بنه‌ماڵه‌ی تۆرێریان له‌سه‌ربوو ئه‌وكاته‌ی ھاتنه ئه‌ڵمانیا، كاتێك هه‌ر زوو دوای ناوه‌ڕاستی سه‌ده‌ی پازده‌هه‌م له نورنبێرگ نیشته‌جێ بوون. باوكی كه پێی ده‌گوترا ئه‌لبرێخت، زه‌ره‌نگه‌ر بووه و وه‌ك یاریده‌ده‌ری هیرۆنیمۆس هێلفه‌ر كاری كردووه و له ساڵی ١٤٦٨دا له‌گه‌ڵ كچه‌كه‌ی باربارا هاوسه‌رگیری كردووه.
هه‌ژده منداڵیان هه‌بوو كه ئه‌لبرێخت دووه‌میان بوو. برای ئه‌لبرێخت به ناوی هانس دورێر به هه‌مان شێوه بوو به هونه‌رمه‌ندێكی به‌ناوبانگ و ئه‌ویش له‌سه‌رده‌می رێنیسانسدا دره‌وشاوه بوو به‌ڵام زیاتر رووناكی كه‌وته سه‌ر ئه‌لبرێخت.
له ته‌مه‌نی پانزه ساڵیدا دورێر له لای نیگاركێشی شارۆچكه‌كه، مایكل وۆڵگێمۆت، بوو به فێرخوازی ھونه‌ر ، ھه‌رله‌وێ كۆمه‌ڵێك كاری ھونه‌ری حه‌نجامداوه كه جێگای سه‌رسامی مامۆستاكه‌ی بووه، به‌رهه‌مهێنه‌رێكی به‌ھره‌مه‌ند بوو، دورێر نه‌ك ته‌نها فێری نیگاركێشی بووه به‌ڵكو فێری دارتاشی و نه‌خشاندنی مسی سه‌ره‌تایی بووه له ژێر ده‌ستی وۆڵگێمۆتدا. له كۆتایی شاگردییه‌كه‌یدا له ساڵی ١٤٩٠ گه‌شتی كرد بۆ (واندێرجه‌هره). له ساڵی ١٤٩٢ گه‌یشته كۆلمار، به‌نیازی ئه‌وه‌ی له ژێر ده‌ستی مارتن شۆنگاوه‌ر بخوێنێت، كه نیگاركێشێكی به‌ناوبانگی سه‌رده‌می خۆی بوو. به‌ڵام بۆی ده‌ركه‌وت كه شۆنگاوه‌ر ساڵی پێشوو مردووه، به‌ڵام له‌لایه‌ن بنه‌ماڵه‌ی ئاغای مردووه‌وه له‌وێ و له بازل به میهره‌بانی پێشوازی لێكرا. ماوه‌یه‌ك له ساڵی ١٤٩٤ بازلی به‌جێهێشت و بۆ ماوه‌یه‌كی كورت له وڵاتانی خواروودا گه‌شتێكی كرد پێش ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێته‌وه نورنبێرگ. له‌م قۆناغه‌وه، ھه‌ندێك له‌و كارانه‌ی ئێستاش ماون.
له ٩ی ته‌مموزی ١٤٩٤ هاوسه‌رگیری له‌گه‌ڵ ئاگنێس فرێی كچی بازرگانێكی ناوچه‌كه كرد. په‌یوه‌ندییه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌كه‌ی ڕوون نییه و ناوبانگه‌كه‌ی تووشی له‌كه‌داركردن كرد دوای مردنی. له پاییزی ساڵی ١٤٩٤ گه‌شتێكی كرد بۆ ئیتاڵیا و هاوسه‌ره‌كه‌ی له نورنبێرگ به‌جێهێشت. ئه‌و چووه ڤێنیز، به‌ڵگه‌ی سه‌فه‌ره‌كانی له وێنه‌كێشان و نه‌خشاندنه‌كانه‌وه وه‌رگیراوه كه په‌یوه‌ندییه‌كی نزیكیان به به‌رهه‌مه‌كانی ئێستای باكووری ئیتاڵیا هه‌یه له‌لایه‌ن مانتێگنا، ئه‌نتۆنیۆ پۆلایۆلۆ، لۆرێنزۆ دی كرێدی و كه‌سانی دیكه. ده‌بێ ماوه‌یه‌ك له ساڵی ١٤٩٥دا دورێر گه‌ڕابێته‌وه بۆ نورنبێرگ، كه پێده‌چێت بۆ ماوه‌ی ده ساڵی داهاتوو له‌وێ ژیاوه و كاریكردبێت، ھه‌رله‌وێش زۆربه‌ی چاپه دیاره‌كانی به‌رهه‌مهێنابێت.
له ساڵی ١٤٩٥ه‌وه له فۆرمه‌كانی ژێرمانی و باكووری كاریكردووه، ھه‌ر له‌وكاتانه‌وه بابه‌ته ھونه‌رییه‌كانی كاریگه‌ربوون به بنه‌ما و كاریگه‌رییه‌كانی رێنێسانس. باشترین به‌رهه‌مه‌كانی له‌م قۆناغه‌دا بۆ چاپی دار بوو، دیمه‌نه تایبه‌ته‌كانی په‌ره‌یان سه‌ند بۆ زنجیره به‌ناوبانگه‌كه‌ی له شانزه دیزاینی گه‌وره‌ی بۆ ئه‌پۆكالیپس، له ده‌وروبه‌ری ساڵی ١٥٠٤-١٥٠٥ حه‌ڤده یه‌كه‌می كۆمه‌ڵه‌یه‌كی نه‌خشاند كه ژیانی پاكیزه‌ی تێدا نیشان ده‌دا. نه ئه‌مانه و نه سۆزێكی گه‌وره تا چه‌ند ساڵێك دواتر بڵاو نه‌كرایه‌وه.
ئه‌و هه‌وڵی نه‌دا هیچ بابه‌تێكی به قه‌باره‌ی دارتاشییه‌كانی به‌رهه‌م نه‌ھێنێت، به‌ڵكو ژماره‌یه‌ك مادۆنا، تاكه فیگه‌ری له كتێبی پیرۆز یان له تێكسته پیرۆزه‌كان، وه‌رده‌گرت ، هه‌ندێك ئه‌فسانه‌ی ڕووت و گروپی فۆڕمه‌كان، هه‌ندێكجار ته‌نز، له خه‌ڵكی ئاسایی به‌رهه‌مهێنا. هونه‌رمه‌ندی ڤێنیزایی جاكۆپۆ دی بارباری كه دورێر له ڤێنیز چاوی پێ كه‌وتبوو، له ساڵی ١٥٠٠ بۆ ماوه‌یه‌ك هاته نورنبێرگ، ئه‌و به پێشكه‌وتنه نوێیه‌كانی ڕوانگه و ئه‌ناتۆمی و ڕێژه‌یی كاریگه‌ریی له‌سه‌ر دورێر دانا، كه دورێر له‌وێوه ده‌ستی به خوێندنی خۆی كرد. زنجیره‌یه‌ك وێنه‌كێشانی ئێستا تاقیكردنه‌وه‌كانی دورێر به ڕێژه‌ی مرۆڤ نیشان ده‌ده‌ن، تا ده‌گاته نه‌خشاندنی تابلۆ به‌ناوبانگه‌كه‌ی ئاده‌م و حه‌وا (١٥٠٤) كه نیشانی ده‌دا كه ده‌ستگرتنی پته‌و و وردی له دیمه‌نی سروشتیدا به وردترین به‌كارهێنانی ئامێری كێشكردن درێژ بووه‌ته‌وه بۆ كوالیتی ڕووی گۆشت ئه‌و ناسراوه. دوو سێ شاكاری ته‌كنیكی دیكه تا ساڵی ١٥٠٥ به‌رهه‌م هێنران، كاتێك سه‌ردانی دووه‌می بۆ ئیتاڵیا كرد.
دوو له ھه‌ره به‌ناوبانگترین كاره‌كانی ئه‌لبرێخت دورێر بریتین له ، تابلۆی ده‌سته‌كان نزا ده‌كه‌ن، كه به قه‌ڵه‌می له‌سه‌ر كارتۆن ئه‌نجامی داوه، ئێستا له مۆزه‌خانه‌ی ئه‌لبیرتینا له ڤیه‌ننایه.
ھه‌روه‌ھا تابلۆی به‌ناوبانگی كه‌روێشك كه به‌ره‌نگی ئاوی كێشاویه‌تی و ناوبانگی زۆری له‌ورده‌كاری و سه‌لیقه و ھێز تێدایه كه له ساڵی ١٥٠٢ كێشاویه‌تی .
حه‌مه ھاشم
ئه‌لبرێخت دورێر .. نیگاركێشی سه‌رده‌می رێنیسانس
100%
کۆمێنت (0)
تا ئێستا هیچ کۆمێنتێک نەکراوە.