که‌شناسی له‌باره‌ى ڕوودانى لافاو له‌ شاره‌کانى هه‌رێم ڕێنمایی به‌ هاووڵاتییان ده‌دات

له‌ڕاگه‌یاندراوێكدا كه‌وێنه‌یه‌ك ده‌ست ماڵپه‌رى كوردستان تیڤى كه‌وتووه‌ ،  بەرێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان رایده‌گه‌ێنێت ، هەڵسوكەوتمان چۆن بێ لە كاتی روودانی لافاودا؟ ئامۆژگاری زۆر گرنگ بۆ دەرچوون بە كەمترین زیانی گیانی و مادی
گومان لەوە نییە لافاوەكان، بە هەموو جۆرەكانییەوە، بە یەكێ لە هەڕەشە هەرە گەورەكان بۆ ژیان و سامانی ئادەمیزاد دەژمێردێت لەسەرتاپای جیهاندا، وە لە هەرێمی كوردستان و لە ماوەی رابردوودا، بە داخەوە لافاو بۆتە هۆی نانەوەی زیانی گیانی و سامانی و لەنێو دامەزراوەو رووبەرە كشتوكاڵییەكاندا.
بۆ چۆنییەتی مامەڵەكردنێكی دروست لەگەڵ ئەم جۆرە كارەساتە، (ئاژانسی فیدرالی ئەمریكی بۆ بەرەنگاربوونەوەی حاڵەتە لە ناكاوەكان) چەندین ئامۆژگاری بڵاوكردۆتەوە كە بە پەیڕەو كردنیان، سنووری زیانەكان كەمتر دەكرێنەوە.
1 – ئامۆژگاری گشتیی:

—————————-
• تا بكرێت بە هەموو شێوەیەك لەو باڵەخانانەی راستەوخۆ كەوتوونەتە نێو رێڕەوەی سەرەكیی لافاوەكەوە دووربكەوە.
• دیواری ئەستوورو توندوتۆڵی وەك بەربەست لە دەوروبەری خانووەكەت دروست بكە ئەگەر لەناوچەیەك دەژیای كە ئەگەری روودانی لافاوی لێ زیاتربێ لە ئەوانی دیكە تاوەكو هەڕەشەی هاتنە ژوورەوەی ئاو بۆ ناو خانووەكەت دوور بخەیتەوە.
• دیواری خانوو یان نهۆمەكانی زەمینی بە دیواری ئەوتۆ دروست بكرێن كە دژە دزەكردنی ئاوبن بۆ دوورخستنەوەی نەوەك تەنها ئاوی لافاو بەڵكو هەموو جۆرە شێیەك كە كاردەكاتە سەر تەواوی پەیكەری بینایەكە.
• بەدواداچوونی بەردەوامی دەزگاكانی راگەیاندن، بە تایبەتی لەگەڵ زیادبوونی زۆری رێژەی باران بارین لە ناوچەكەتدا.
2- لەكاتی نزیكبوونەوەی زۆری روودانی لافاودا:

—————————————————–
• پێشوەختە، جانتایەك ئامادەبكە كە هەموو دیكۆمێنتە كەسییە گرنگەكانی خۆت و خانەوادەكەت و چەند جۆرە داوو دەرمانێكی زۆر پێویستی تیادا كۆبكەوە.
• ئەگەر دەسەڵاتداران داوایان لێكردی ماڵەكەت جیبَهێڵی ئەوا دەستبەجێ و بێ دواكەوتن جێیبهێڵە.
• تا پێت بكرێ بڕۆ ناوچەو شوێنە بەرزەكان.
• ئەگەر پێتكرا، ئەوا كەلو پەلە بەهادارو گرنگ و پێویستەكانت زووتر بگوازەوە نهۆمی سەروە یان هەر ژوورێك كە لەسەرووی نهۆمی زەویدا بێت.
• دەستبەجێ سویچی سەرەكیی كارەبای ماڵەوەت بكوژێنەوە.
3 – لەكاتی روودانی لافاودا

——————————–
• بەهیچ شێوەیەك بەنێو تەوژمی ئاوە بەخوڕ رۆیشتووەكاندا مەڕۆ ئەگەر قووڵاییشیان كەمبێت، چونكە ئەگەر قوڵایی رێڕوێكی لافاو تەنها 15 سانتیمەتر بێت، ئەوا دەستبەجێ دەتخاتە سەر زەوی و دەكەوییە نێو تەوژمی ئاوەكە.
• ئەگەر ناچار بوویت لەنێو ئاودا بڕۆیت، ئەوا تا پێت دەكرێ بەنێو ئەو ناوچانەدا بڕۆ كەوا تەوژمی لێ نییەو دارێكیش بەدەستەوە بگرەو بەردەوام لە ئاستی قووڵایی هەنگاوەكانی پێش خۆت دڵنیابە ئینجا هەنگاو بنێ.
• بەهیچ شێوەیەك ئۆتۆمبێل لە ناوچە نقومبوو یان نیمچە نقومبووەكاندا لێ مەخوڕە، وە كاتێك لەناو ئۆتۆمبێل بوویت و بە ئاو گەمارۆ درای، ئەوا دەستبەجێ جێی بهێڵەو تا پێت دەكرێ بەرەو ناوچەیەكی بەرزتر بڕۆ.
• ئەگەر بە تەواوی تەڕ ببوویت، ئەوا بەهیچ شێوەیەك دەست لەهیچ جۆرە كەل و پەل و ئامێرو كەرەستەیەك مەدە كە پەیوەندی بە كارەباوە هەبێت، بە تایبەتیش ستوونەكان.
4 – لە دوای وەستانی لافاوەكە:

—————————————
• بەردەوام بەدواداچوونی دەزگاكانی راگەیاندن بكە بۆ زانینی سنووری كارتێكردنی لافاوەكەو ئەو ناوچانەی كە زۆر پێیوە كاریگەربوونە.
• بەهیچ شێوەیەك لەناوچە نقوومبووەكاندا نزیكە مەبەوە، چونكە زۆرجار ئەو جۆرە ناوچەو ئاوەكانیان بە مادەی كیمیایی جۆراوجۆری ژەهراویی یاخود بە نەوت و بەنزین و ئاوی زێرابەكانەوە پیسبوونە، ئەمە جگە لە هەڕەشەی بەردەوامی بەركەوتن بە تەزووی كارەبا لە هێڵە لێك ئاڵاوەكاندا.
• تا بكرێ تەنانەت لە ناوچە وشكەكانیش لە هێڵەكانی كارەبادا دووربكەوە.
• بەهیچ شێوەیەك لەو باڵەخانانە نزیك مەبەوە كە بە تەواوەتی بە ئاوەوە گەمارۆدراون.
• تا دەسەڵاتدارو دەزگای بەرپرس رێگەت پێنەدات، لەخۆتەوە دووبارە مەگەڕێوە نێو ماڵەكەت.
• بۆكس و مەنهۆڵ و زێرابەكان شوێنی یەگجار زۆر مەترسیدارن و لەو حاڵەتانە بەهیچ شێوەیەك لێیان نزیك مەبەوە.
• هەر شتێك كە تەڕ بووبێت، بەڵام بواری دووبارە بەكارهێنانەوەی هەبێت، ئەوا پێش بەكارهێنانەوەی بە مادەی تایبەت پاكی بكەرەوە پێش ئەوەی بەكاری بهێنیتەوە.

دانانى هه‌واڵ - شوان عه‌زیز