ئه‌ژى چه‌تۆ حه‌سه‌ن لێپرسراوی راگه‌یاندن له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانى هه‌رێمی كوردستان له‌سه‌ر بابه‌تى خۆرو زه‌وی و كه‌ش و له‌چوار چێوه‌ی ڕۆژى كه‌شناسی جیهانى له ساڵی 2019 دا ، كاریگه‌ری خۆر و تیشكه‌كه‌ى له‌سه‌ر ته‌ندروستى مرۆڤ رایده‌گه‌ێنێت هیچ ئەستێرەیەك لەنێو رێی كاكێشان بە قەدەرایی خۆر كاریگەریی لەسەر ژین و ژیانی سەر هەسارەكەماندا نییە، بە بێ خۆر مەحاڵە ژیان بەردەوام ببێت، چ بۆ ئادەمیزاد یان بۆ گیانداران و رووەك و زیندەوەرو
راشیده‌گه‌ێنێت ، خۆر كاریگەریی یەگجار زۆری هەیە لەسەر تەندروستی و دەروون و ئاستی ژیان و بژێویمان، بەڵام لەگەڵ ئەوەش، بەركەوتنی زیاد لە پێویستی تیشكی خۆر چ بە زەوی یان بۆ جەستەی مرۆڤ كاریگەریی نەرێنی گەورە بەدوای خۆیدا جێدێڵێ، بۆ نموونە زۆر بەركەوتن بە تیشكی راستەوخۆی خۆر دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی نەخۆشی و كێشەی مەترسیدار بۆ پێست و چاوو كۆئەندامی بەرگریی ئادەمیزاد، وە بەشی هەرە زۆری هۆكارەكەش دەگەڕێتەوە بۆ كاریگەریی (تیشكی سەرووی وەنەوشەیی – UV) كە بە شێوەیەكی یەگجار زۆر لە خۆرەوە دەردەچێت.
ئه‌ژى چه‌تۆ حه‌سه‌ن لێپرسراوی راگه‌یاندن له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تى گشتى كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانى هه‌رێمی كوردستان ئاماژه به‌وه‌ش ده‌كات ، لەرووی زانستییەوە، پێوەرێك هەیە بۆ دەستنیشانكردنی ئاستی تیشكی سەرووی وەنەوشەیی كە وەك پێوەرێكی نێو دەوڵەتیی بۆ هێزی ئەم تیشكە بەكاردەهێنرێت، ئەو تیشكەی كە هۆكاری سەرەكیی سەرهەڵدانی نەخۆشی شێرپەنجەی پێستە، وە لەم بارەیەوە بەشێكی هەرە زۆری دەزگاكانی كەشناسی نیشتیمانیی لە وڵاتانی جیهاندا، زانیاری و ئاگاداریی پێویست لەسەر ئاستی تیشكی سەرووی وەنەوشەیی رۆژانە بۆ هاوڵاتیان بڵاودەكەنەوەو لەهەمان كاتدا هەماهەنگیش دەكەن لەگەڵ دەزگا تەندروستییەكان لەپێناو بڵاوكردنەوەی هۆشیاریی تەندروستی و خۆپارێزیی لەم تیشكە، بە تایبەتی لەكاتی پێویست و هەستیاردا.
هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شی خستووه‌ته روو كه تیشكی بەهێزو راستەوخۆی خۆر كاردەكاتە سەر تەندروستی چاوو دەبێتە هۆی زیان پێگەیاندنی تێشووەكانی سەروو، واتە ئەوانە راستەوخۆ و بەردەوام دەكەونە بەر تیشكی خۆر، هەروەها زیانی گەورەشی هەیە لەسەر بیلبیلەو هاوێنەی چاوو لە هەندێ حاڵەتی زۆر توندی بەركەوتنی بەردەوامدا دەبێتە هۆكارێك بۆ كوێربوون.
هه‌روه‌ها ده‌شلێت ، ئەو كەسانەی كە هەوڵ دەدەن تام و چێژ لە تیشكی خۆری وەرزی زستان وەربگرن لەو ناوچە شاخاویانەی كە بەفرێكی زۆری تێدا كەوتووە، دەبێ بزانن كەوا هەرچەندە بەرەو لوتكە بەرزەكان بڕۆن ئەوا هۆكارەكانی كەمكردنەوەی رێژەی بەركەوتنی تیشكی سەرووی وەنەوشەیی كەمتر دەبنەوە، وە لە هەمان كاتدا بەفریش رێژەی 85% ی تیشكی خۆر دەشكێنێتەوە – بێگومان لەگەڵ تیشكی سەرووی وەنەوشەیی – كە ئەمەش دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی جۆرێك لە سووتانەوەی پێست بەهۆی بەهۆی ئەو تیشكەوە، ئەگەر هات و راستەوخۆو بۆماوەیەكی درێژ بەر پێست بكەوێت، وە ئەگەر لەو كاتەشدا هەندێ هەوری تەنكی ئاست بەرز یان پەڵەی نزم هەبوون، ئەوا ئەوانیش لەلای خۆیانەوە، رێژەیەك لە تیشكی سەرووی وەنەوشەیی دووبارە دەشكێننەوەو دووبارە دەیگەڕێننەوە رووی زەوی.
له‌به‌شێكىی دیكه‌ى راگه‌یاندراوه‌كه‌ی ناوبراودا هاتووه ، دەكرێ لە رێگەی بەجێگەیاندنی هەندێ رێ و شوێنی سادەی خۆپارێزی، دەرەنجامێكی گەورەمان بكەوێتە دەست، كە مەبەست لێرەدا دابینكردنی سێبەرە بۆ ئەو ناوچانەی لەش كە راستەوخۆ دەكەونە ژێر تیشكی خۆرەوە، وەك كڵاوو چاویلگەكانی پاراستن لە تیشكی سەرووی وەنەوشەیی و دەستەوانە.
له‌كۆتادا رایده‌گه‌ێنێت بێگومان تیشكی خۆر پێویستە بۆ لەشی ئادەمیزاد – بەڵام لە سنوورێكی دیاریكراودا – بۆ بەرهەمهێنانی ڤیتامین (D) لە پێناو پاراستنی تەندروستی ئێسك و ددان، وە بڕی پێویستی بەركەوتن لە كەسێكەوە بۆ یەكێكی دیكە جیاوازە، بەڵام لە هەردوو حاڵەتدا نابێ لە سنووردا دربچێ و پزیشكی پسپۆڕ پێویستە بڕەكە دیاری بكات.
شوان عه‌زیز
کۆمێنت (0)
تا ئێستا هیچ کۆمێنتێک نەکراوە.