بازرگانی سیاسی و پۆپۆلیستی بە کەیسی 5 حوکمدراوەکەی پەکەکەوە

بازرگانی سیاسی و پۆپۆلیستی بە کەیسی 5 حوکمدراوەکەی پەکەکەوە

لەنجە دزەیی
ئەندامی پەرلەمانی كوردستان
-----------------------
كەیسی ٥ حوکمدراوەکەی پەکەکە کە لە بەرگی رۆژنامەنووسیدا کاری سیخورییان دەکرد و پلانی کوشتنی پاریزگاری دهۆک و دادوەر و چەندین کەسایەتی دیکەیان دارشتبوو و گروپی چەکدارییان دروستکردبوو ، كە ماوەی نزیكەی (8) مانگ دەبێت لەگۆڕێیە، لەگەڵ ئەوەی كەیسێكی بەئیمتیاز یاساییانە، لە چوارچێوەی یاسا بەركارەكانی هەرێمی كوردستاندا، لەسەرجەم قۆناغەكاندا بەڕێوەچووە و بڕیاری لەبارەوە دراوە. كەچی بەداخەوە دوور نەبوو لە بەكارهێنان و سوودلێ وەرگرتنی نامەشروعانەی كۆمەڵێك ئەندام پەرلەمان و باڵێکی ناو لایەنێکی دیاریکراوی سیاسی بۆ مەرامی سیاسی، تەنانەت ئەگەر ئەوە بە پێشێلكردنی پرەنسیپە سەرەكیەكانی دیموكراسیش تەواوبووبێت، لەسەروویانەوە سەروەریی یاسا، دەستێوەرنەدان لەكاروباری دادگاكان و دەسەڵاتی دادوەریی، و لێك جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان.
دوا هەمینیشیان ئەو (نامە ئاشكرایە) بوو كە رۆژی (6/5/2021) لەلایەن (29) ئەندام پەرلەمانەوە ئاراستەی دادگای‌ پیاچوونەوەی‌ هەرێمی‌ کوردستانیان كرد.
لەڕاستیدا دەرك كردن بەو هەڵە زللــه یاساییە گەورانەی لە (نامە ئاشكرا!)كەدا هاتوون، پێوویستیان بە ئاستێكی زۆر بەرزی یاساناسی نیە، بەڵكو هەر كەسێك زانیاری لە ئاستێكی سادەی یاساییدا هەبێت دەتوانێت ئەم تێبینییانەی خوارەوەیان لەبارەوە تۆماربكات:
ئاراستە كردنی (نامە ئاشكرا!) كە لەلایەن كۆمەڵێك پەرلەمانتارەوە بۆ بەرزترین ئاستی دەسەڵاتی دادوەریی، لەلایەك كارێكی نامۆ و بێ پێشینەیە لە ئسوڵی كاری پەرلەمانتاریدا، چونكە ئەوە 30 ساڵە پەرلەمانی كوردستان هەیە و 5 خولی هەڵبژاردنی ئەنجام دراوە، ئەوە یەكەمجارە پەرلەمانتاران بە تەنیا یان بەكۆمەڵ (نامەی ئاشكرا!) ئاراستەی دەسەڵاتی دادوەریی بكەن. چەمكی (نامەی ئاشكرا!) لە كاری پەرلەمانتاریدا مانا و چوارچێوە و بنەمای چیە؟!! ئەوە لە فەرهەنگی كاری پەرلەمانتاریدا نیە و دەبێت ئەو پەرلەمانتارانە روونی بكەنەوە ئەو مافەیان لەكوێوە و چۆن سەرچاوەی گرتووە؟!!
لەلایەكی دیكەش دەبێت ئەو ئەندامانەی پەرلەمان روونی بكەنەوە كە بەكام یاسا و ماددەی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان مافیان بەخۆیان داوە كە كەیسێك لەبەردەم دادگادا بێت یان دادگاكان بڕیاری یەكلایی كەرەوەیان لەسەر دابێت، ئەوان نامە و نامەكاری لەبارەیەوە ئاراستەی دەسەڵاتی دادوەریی بكەن؟ بەڵكو بە پێی ماددەی (54/ پێنجەم خاڵی 4) كە ناوەرۆكەكەی دەڵێت (سەرۆكی پەرلەمان بۆی هەیە ڕێگە لەبەردەم ئەندام پەرلەمان لەسەر ئاخاوتنەكەی بگرێت لە كاتێكدا كە باسی لە نهێنییەكانی دۆسیەیەك بكات كە لەبەردەم دادگادا بێت)، تەنانەت لە ناو هۆڵی پەرلەمان و لەكاتی دانیشتنەكانیشدا، كە پەرلەمانتار ئەوپەڕی ئازادی ڕادەربڕینی هەیە، باسكردنی دۆسیەكانی بەردەم دادگا قەدەغەیە. هەروەها بەپێی ماددەی (59/سێیەم) تایبەت بە مەرجەكانی پرسیاری نووسراو كە دەڵێت (نابێت بابەتی پرسیارەكە لەبەردەم دادگادا بێت)، ئەو جۆرە نامە و داواكاریانە نەك لەبەرامبەر دەسەڵاتی دادوەریی و لەناو هۆڵی پەرلەماندا ڕێپێدراو نیە، بەڵكو تەنانەت لەبەرامبەر دەسەڵاتی جێبەجێكردن و لە دەرەوەی پەرلەمانیشدا قەدەغەیە، لەكاتێكدا كە چاودێریكردنی دەسەڵاتی جێبەجێ كردن لەلایەن پەرلەمانەوە یەكێكە لەئەركەكانی پەرلەمان و مافێكی سرووشتیەتی. ئەوە ئەگەر (نامە ئاشكراكە) وەك پرسیاریش بچوێنین، نەخوازە سەپاندنی دواكاریش بێت، وەك دوایی باسی لێوە دەكەین.
لە (نامە ئاشكراكە!)دا ئەو (29) ئەندام پەرلەمانە داوا دەكەن (دادگای‌ پیاچوونەوەی‌ هەرێمی‌ کوردستان) بە بریاری ژمارە (٤٦٨) لە ڕێكەوتی (٢٨ی‌ ٤ی‌ ٢٠٢١) تایبەت بە پیاچوونەوە بە بڕیاری‌ دادگای‌ (تاوانەکانی‌ هەولێر٢) تایبەت بە سزادراوانی‌ پارێزگای‌ دهۆک، ڕاست بکەنەوە و سزای‌ هەریەکە لە سزادراوان هەڵبوەشێننەوە. واتا لەڕووی یاساییەوە داوای (راستكردنەوەی بڕیاری پێداچوونەوە – تصحیح القرار التمیزي) دەكەن.
لێرەدا دەبێت بچینەوە سەر بابەتی (راستكردنەوەی بڕیاری پێداچوونەوە – تصحیح القرار التمیزي) كە لە یاسای بنه‌ماكانی دادگایی سزایی ژماره‌ 23 ساڵی 1971 هەمواركراو، دەروازەی سێیەم و ماددەكانی (266-269)ی بۆ تەرخان كردووە، تا بزانین ئایا ئەو ئەندام پەرلەمانانە مافی ئەوەیان هەیە داوایەكی لەو چەشنە پێشكەش بە دادگای پێداچوونەوە بكەن؟
لە ماددەی (266/أ)ی یاسای بنه‌ماكانی دادگایی سزایی هاتووە، كە تەنها (داواكاری گشتی و حوكمدراو و خاوەن پەیوەندی بە داوا سزاییەكەوە - للادعاء العام وللمحكوم عليه ولبقية ذوي العلاقة بالدعوى الجزائية) لەكەیسێكی دیاریكراودا، بۆیان هەیە كە داوای ڕاستكردنەوەی هەڵەی یاسایی، كە لەبڕیاری دادگای پێداچوونەوەدا هاتووە، بكەن. لێرەدا ئاشكرایە كە ئەو ئەندام پەرلەمانانە، چ بەتاك و چ بەكۆ، چ وەك كەسی خۆیان و چ وەك پەرلەمان، هیچ كام لەو سیفەتانەی سەرەوەیان نیە بۆ ئەوەی بتوانن داواكاری (راستكردنەوەی بڕیاری پێداچوونەوە – تصحیح القرار التمیزي) پێشكەش بە دەسەڵاتی دادوەریی بكەن، بەڵكو ئەوەی كە بە (نامە ئاشكراكە!) داوایان كردووە، هەڵەیەكی یاسایی گەورەییە، یان لە جەهل بەیاساكان سەرچاوەی گرتووە، یان بەئەنەقەست كراوە و جۆرێكە لە دەستێوەردانی ئاشكرا لە دەسەڵاتی دادوەرییدا. یان تەنها وویستێكی خۆدەرخستنە بۆ ڕای گشتی لەسەر حسابی كەیسەكە. ئەگەر نا ئەو داوایەی ئەوان پێشكەش بە دادگایان كردووە، ئەوە مافێكی سەلمێنراوە بۆ سزادراوان و دەتوانن زۆر بەئاسانی و بەپێی ڕێكارەكانی یاسا لە ماوەی 30 رۆژدا پێشكەش دادگای بكەن، بۆیە ئەو ئەندامانە نە شتێكی تازەیان داهێناوە و نە دەستكەوتێكیان بۆ مەحكومەكان وەدەستهێناوە. ئەوە مافی خۆیانە و راستەوخۆ دەتوانن داواكەیان پێشكەش بە دادگای پێداچوونەوە بكەن.
خۆ ئەگەر سەیری داڕشتن و لائیحەی داوای (راستكردنەوەی بڕیاری پێداچوونەوە – تصحیح القرار التمیزي)یەكەش بكەین، ئەوە هەر بۆمان دەردەكەوێت كە چەند سادە و دوور لە ڕێكار و ناوەرۆك و شێوازی لائیحە دادگاییەكان نووسراوە. لەوبارەیەوە (4) خاڵیان وەك بەشێك لەهەڵەكانی كۆی دادگایی كردنی تاوانباران دیاریكردووە، كە دەكرێت لەلایەن هەر كەسێكەوە بەئاسانی وەڵام بدرێنەوە و نادروستییان بسەلمێندرێت، چونكە سەرجەمیان لە پەڕاوی تاوانباراندا تۆماركراون و دادگاییەكەش بەئاشكرا كراوە و چاودێری پەرلەمانتاران و ڕێكخراوەكان و كونسڵگەریەكانیشی لەسەر بووە، كە هەموویان هۆشیاری یاساییان بایی ئەوەندە هەیە كە ڕێگربێت لەوەی هەروا بەئاسانی ئەو "كەلێنانەی دادگاییكردنەكەیان" (وەك ئەوان دەڵێن) بەئاسانی بەسەردا تێبپەڕێت. هەروەها تاوانی سەرەکی حکوم دراوان وەک خۆیان دانیان پێداناوە، دروستکردنی گرووپێکی سیخوڕیی و پەیوەندیکردن بووە بە پەکەکە، کە لە لایەن ئەمەریکا و ئەڵمانیا و زۆربەی وڵاتانی ئەوروپا بە ڕێکخراوێکی تیرۆریستی لە قەڵەم دراوە و، بە ئامانجی کۆکردنەوەی زانیاری لە سەر شوێنە ئەمنییەکان و هەوڵدان بۆ ئەنجامدانی تەقینەوە و کردەوەی تیرۆریسیتی، وەک تیرۆرکردنی دیپلوماتکاران و کەسایەتییە سیاسییەکان و دادوەران، بە ئامانجی دروستکردنی پشێوی و تێکدانی ئاسایشی هەرێمی کوردستان . بۆیە ئەمە تاوانەکەیە نەک دانیشتن و دیتنی كونسوڵگەریە بیانییەكان (وەك ئیدعایان كردووە). چونكە كونسڵخانەكان رۆژانە خەڵك دەبینن لە هەرێمی كوردستان، بەبێ ئەوەی تا ئێستا كەسێك تۆمەتێكی درابێتە پاڵ.
پاشان بۆ هەمووان ئاشكرایە كە یاسای بنه‌ماكانی دادگایی سزایی ژماره‌ 23 ساڵی 1971 هەمواركراو، كە دادگایی تاوانبارانی پێ كراوە، یەكێكە لە یاسا توندوتۆڵەكانی بواری دادگایی كردن لە عێراق و هەرێمی كوردستاندا و پرەنسیپە جیهانیەكانی مافەكانی مرۆڤی تایبەت بەگەرەنتی كردنی مافەكانی تۆمەتبارانی لە دادگایی كردندا لەخۆ گرتووە و، ئەوە ماوەی 50 ساڵە كاری پێ دەكرێت، بۆیە نە دادگاكان دەكەونە ئەو هەڵە زەقانەی كە ئاماژەیان پێكردووە و نە ئەوە بەئاسانی بەسەر پارێزەرانی مەحكومەكانیشدا تێدەپەڕێت، تا ئەو ئەندام پەرلەمانانە لە دوا ساتی كەیسەكەدا، لەپڕێكەوە، بیدۆزنەوە و ئاشكرای بكەن. لێرەشدا دەردەكەوێت كە (نامە ئاشكراكە!) تەنها خۆڵ لەچاوكردنێكی ڕای گشتیە، نەك داواكاریەكی یاسایی داڕێژراوی مەحكەم.
لە پەرەگرافی كۆتایی (نامە ئاشكراكە!) دا ئاماژە بەوە دەكات (هەربۆیە لە ڕوانگەی‌ ڕێزگرتن لەسەربەخۆیی‌ دەسەڵاتەکان و دروست نەبوونی‌ پشێوی‌‌ و ئاڵۆزی‌ کۆمەڵایەتی‌ لە کوردستان‌ و لە دەست نەدانی‌ متمانە بە دادگاکان... داواتان لێ دەکەین بڕیاری‌ دەستەی‌ سزایی‌ دادگاکەتان لەلایەن (دەستەی‌ گشتی‌) دادگای‌ پیاچوونەوەوە پیاچوونەوەی‌ بۆ بکرێت‌ و ڕاست بکرێتەوەو سزادراوان ئازاد بکرێن....)، ئەو دەربرینەش ئەم تێبینیانە هەڵدەگرێت:
خودی ئەو نامەیە بێ ڕێزییەكی تەواوە بە سەربەخۆیی دادگاكان و سەرپێچییە لە پرەنسیپە هەرە سەرەتاییەكانی سەربەخۆیی دادگاكان كە لەماددەكانی (19/أولا) و (80) و (87) و (88) ی دەستور و ماددەی (2) یاسای دەسەڵاتی دادوەریی هەرێمی كوردستان ژمارە (23) ساڵی 2007 هاتووە.
ئەو دێڕە هەڕەشەیەكی ئاشكرایە لە دەسەڵاتی دادوەریی بەوەی ئەگەر ئەو مەحكومانە ئازاد نەكەن ئەوا پشێوی كۆمەڵایەتی دروست دەبێت لە هەرێمی كوردستان.
هاندانی خەڵكە بۆ نانەوەی پشێوی ئەگەر لە پێداچوونەوەكەدا مەحكومەكان ئازاد نەكرێن.
خودی نامەكە نەك حوكمەكانی دادگا، هۆكارە بۆ متمانە لەقكردنی هاووڵاتیان بە دادگاكان و حوكمەكانیان، بەوەش گەورەترین زیان لەسیستەمی گشتی و بەرژەوەندی گشتی هەرێمی كوردستان دەدرێت.
لەكۆتایی (نامە ئاشكراكە!)دا هاتووە كە دەبێت پێداچوونەوەكە وەها بێت كە مەحكومەكان ئازاد بكرێن (چونکە ئێمە ئاگاداری‌ دۆسیەکە بووین‌ و لە ڕۆژی‌ دادگاییەکەش نوێنەرانمان لە ژمارەیەک لە ئەندامانی‌ پەرلەمان ئامادەبووین‌ و هیچ بەڵگەیەک نەخرایە ڕوو کە تاوانێک لەسەر سزادراوان ساغ بکاتەوە،....). لێرەدا هیچ ڕێزێك بۆ دادگا ناهێڵنەوە، بەڵكو حوكم و لێكدانەوەی خۆیان دەكەنە حەكەم و سەرچاوە بۆ بڕیاردان لەسەر كەیسەكان، بەشیوەیەك مادام ئەوان ئامادەبوون و وەهایان بینیوە كە ئەو مەحكومانە دەبێت ئازادبن، ئەوا دەبێت دادگاش لەسەر ئەو بنەمایە ئەو حوكمە بدات، ئیتر دەسەڵاتی دادوەری و هەموو یاساكانی پەیوەندار ئیعتباریان نیە. بەوەبێت دەبێت هەموو دادگاكان دوای دادگایی كردن لەئامادەبووانی هۆڵی دادگاكە بپرسن كە چ حوكمێكیان پێ باشە تا بەسەر تۆمەتبارانیدا بسەپێنن؟!!!
لەڕاستیدا ئەوە مەترسیدارترین شێوازی دەستێوەردانی بێ پەردەیە لە كاروباری دەسەڵاتی دادوەرییدا لەلایەك، و لەلایەكی دیكەشەوە ناتێگەیشتن لە ئەرك و ڕۆڵی پەرلەمانتاری وەك ماددەی (24/ دووەم) پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان دیاری كردووە بەوەی كە (ئەندام پەرلەمان ئازادی ئاخاوتن و ڕادەربڕینی تەواوی هەیە لەكاتی ئەنجامدانی كاری پەرلەمانییدا، بەڵام بەشێوەیەك كە ڕەچاوی ڕێزگرتن لە دامەزراوە دەستورییەكانی هەرێم لەچوارچێوەی یاسا كارپێكراوەكان بكات).
لێرەدا وەڵامی ئەو پرسیارە ئاشكرا دەبێ کە لەو بابەتەدا وورووژاندبومان (كێ سەربەخۆیی دادگاكانی پێشێل كرد؟!)
ئەوەی لە هەڵویستی ئەم پەرلەمانتارانە و هەندی بازرگانی سیاسی کە خۆیان لە بەرگی فریادرەس دەخەنە روو ، بە چ هەقێکەوە ئەم نمایشە شکستخواردووە دەکەن . بەلام رەنگە کەسانک فرۆشتنی خاک و خیانەت و کوشتنی لانە و ئامانج و کۆرپەکەیان و رادەستکردنەوەی مستەفای سەلیمی و سوکایەتی بە مێینە بوون لە لایەن پەرلەمانتاریکی نابەرپرسەوە پێ ئاسایی بێیت، حەتمەن دەستێوەردان لە کاروباری دادگاشیان پێ ئاساییە. دیارە لای ئەمانە ، کوشتنی کاوە گەرمیانی و زانای قائمقام و پاسەوان و دەیان کەیسی دیکە، ئاساییترە تا دادگاییکردنێکی ئاشکرا و حوکمدانیان. خۆزگە ئیوەش ئەوانەتان نەکوشتبا و حوکمی یاساییتان دابان .