دونیای سیاسەت و پەیوەندییەکانی زێدەتر مامەڵە لەگەڵ ئێستای ڕووداوەکاندا دەکات، نەک ڕابردوو. بەم پێودانگە، کاراکتەری سیاسیی هۆشیار، لەبەر ڕۆشنایی ململانێ و بەرژەوەندییە سیاسییە هەنووکەییەکاندا پەیوەندییە سیاسییەکانی دادەڕێژێتەوە، بناغەی ستراتیژەکانی بۆ ئاییندە بونیاد دەنێت، بە گوێرەی پێدراوەکانی قۆناغەکە هەنگاو دەنێت و مامەڵە لەگەڵ یار و نەیاردا دەکات، نەک ئەوەی خۆی گیرۆدەی گرێی برین و ناسۆرییەکانی ناو مێژوو بکات.
ئەمە ڕێک بۆ باشووری کوردستان (هەرێمی کوردستان) ڕاستە، کە دوای ڕێککەوتننامەی سایکس – بیکۆ، بێ ویستی خۆی بە عێراقی عەرەبییەوە لکێندرا و یەکێکیش لەو دەوڵەتە زلهێز و بڕیاربەدەستانەی ئەوان ڕۆژان، کە ڕۆڵی سەرەکی لە دابەشکردنەوەی کوردستاندا هەبوو، فەڕەنسا بوو، بەڵام ئایا فەڕەنسای ٢٠٢١ هەمان ئەوەی ٢٠١٦یە؟ ئاخۆ هەرێمی کوردستانیش لە هەمان دۆخی ئەوکاتی باشووری کوردستاندایە؟ ئایا هاوکێشەی ململانێ سیاسی و بەرژەوەندییە ئابووری و جیۆستراتیژییەکانی ئەمڕۆی ناوچەکە و نێودەوڵەتی هەمان شتن؟
هەرێمی کوردستان کە لە دوای ١٩٩١ بووەتە دیفاکتۆیەکی سیاسی و دوای ڕووخانی بەعسیش بە دەستوور وەک هەرێمێکی فیدڕاڵی ددانی پێدا نرا، بەرهەمی بڕیارێکی نێودەوڵەتی بوو (٦٨٨ لە ٥ی نیسانی ١٩٩١). ئەو بڕیارەی کە فەڕەنسا ڕۆڵی سەرەکی و گرنگی تێدا بینی، بڕیارێک کە لەسەر بنەمای (دەستتێوەردانی مرۆیی بۆ پاراستنی گەلان لە چەوساندنەوەی حکوومەتەکان)، دوای کۆڕەوی ملیۆنیی (٣١ی ئاداری ١٩٩١)، کوردی لە جینۆسایدێکی دیکەی دەستی بەعس پاراست.
ڕاستییەکەی لە دوای هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە، چیتر فەڕەنسا بۆ کورد و دۆزەکەی، فەڕەنسای سەردەمی سایکس – بیکۆ نییە، بۆ ئەمەش ئەزموونی بە هاناوەهاتنی بۆ کورد لە سەردەمی ئەنفالەکان لەناو کەمپەکاندا، کۆنفڕانسەکەی ئینستیتیوتی کوردی لە پاریس و ڕۆڵی فەڕەنسا و بە دیارکراویش ڕۆڵی (بێرنارد کۆشنەر) لە گەڵاڵەکردنی بیرۆکە و هێڵە گشتییەکانی دەستتێوەردانی مرۆیی، کە ئەنجامەکەی بڕیاری (٦٨٨)ی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و دواتریش سەپاندنی هەرێمی دژەفڕین بوو. ئەمەو جگە لە هەوڵەکانی فەڕەنسا بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی ناوخۆ لە دوای ڕاپەڕین، دواجاریش کردنەوەی دەرگا بە ڕووی هەرێمی کوردستان و شکاندنی ئابڵووقەی سیاسیی نێودەوڵەتی بەسەریدا، لە دوای ڕووداوە نەخوازراوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەری ٢٠١٧، کە لەوەیاندا سەرۆک نێچیرڤان بارزانی ڕۆڵی سەرەکی و یەکلاکەرەوەی بینی.
ڕاستە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا وەک کاراکتەرێکی نادەوڵەتی مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا دەکرێت، بەڵام ئەو کاراکتەرە نادەوڵەتییە تا ئەم چرکەساتەش ڕۆڵێکی گرنگ و هەستیار لە پرسی سەقامگیریی سیاسی و ئاسایشی ناوچەکە و عێراقدا دەگێڕێت، بۆیە پێویستە هەرێمی کوردستان دەست بەم پێگە و سەنگەی خۆیەوە بگرێت و ئەم ڕۆڵ و کاریگەرییەی قووڵتر بکاتەوە. بۆ ئەمەش دەبێت سوود لە پەیوەندیی دۆست و هاوکارەکانی (ئەگەر نەشڵێین هاوپەیمانەکانی) وەربگرێت. ئەو دۆست و هاوکارانەی جێدەستی دیاریان لەسەر نەخشەی بڕیاری نێودەوڵەتیدا هەیە و لە سەختترین دۆخەکاندا بە هانایەوە هاتوون، کە یەکێکیان فەڕەنسایە.
لەم گۆشەنیگایەوە، پاریس لە میانی دیداری لووتکەی ئەمجارەی نێوان هەر دوو سەرۆکدا، کە لەسەر داوای فەرمیی کۆشکی ئێلیزێیە، ئەوە دووپات دەکاتەوە، کە هەرێمی کوردستان بۆ ئەو گرنگە و وەک پێشتریش سەرۆک ماکرۆن جەختی لەسەر کردووەتەوە "هەرێمی کوردستان زامنی سەقامگیری و ئاسایشی عێراقە و بوونی عێراقێکی خاوەن سەروەری و بەهێز، پەیوەستە بە بوونی هەرێمی کوردستانی بەهێز".
بە کورتی: فەڕەنسا لە چوارچێوەی پڕۆژە سیاسییەکەی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە دیارکراویش بۆ عێراق، کە گەڕاندنەوەی سەقامگیری و ئاسایشە، هەرێمی کوردستان وەک لایەکی تای تەرازووی هاوکێشەکان دەبینێت. بۆ ئەوەییش کە هەرێمی کوردستان ئەو ڕۆڵە بگێڕێت و باڵانسەکە ڕابگرێت، فەڕەنسا، تەنانەت ئەمریکا و ئەوڕوپا و ئەوانەی خوازیاری ئارامی و ئاسایش و سەقامگیری و ئاشتیی عێراقن، وەک کاراکتەرێکی سیاسیی کاریگەر، ئەوە لە (نێچیرڤان بارزانی)دا دەبیننەوە و گرەوی ئەوەیان لەسەر کردووە، کە ڕۆڵێکی گەورە لە سەقامگیریی عێراق و هەرێمی کوردستانیشدا ببینێت. دیارە لە هەردوو حاڵەتەکەشدا پێویستە لایەنەکانی کوردستان دەستبەرداری ناکۆکییە سیاسییەکانیان بن و بەدەم بانگەوازەکانی سەرۆکی هەرێم بۆ ئاشتبوونەوە و تەباییەوە بێن، بۆ ئەوەی کورد گرەوەکە لە ئاستی ناوخۆ و عێراق و جیهانیشدا بباتەوە.
