قه‌یرانێن سیاسی، ئابووری یان ته‌ندروستی هنده پێشهاتێن نه چاڤه‌رێكرینه كو جڤاكی تووشی كاودانه‌كێ هه‌ستیار و به‌رته‌نگ دكه‌ن. ئه‌و كاودانێن كو ژ بۆ چاره‌كرنا وان مروڤ نه‌چار دبیت پێنگاڤێن جددی و بله‌ز بهاڤێژیت. دبیت قه‌یران تنێ به‌روكێن تاكه‌كه‌سان بگریت، دبیت ژی جڤاكه‌كی یان جیهانێ هه‌میێ تووش بكه‌ت. پرانیا جاران ئه‌نجامێن نه‌باش بدویڤ خوڤه دئینیت و قورتال بوون ژێ یا ب زه‌حمه‌ته و مروڤ نه‌شێن ب تمامی لبه‌ر راوستن. لێ د ناخێ هه‌ر ئاریشه‌كێدا هنده ده‌رفه‌ت ژی هه‌نه كو بتنێ مروڤێن ژیر و خودان شیان دشێن ب رێكا به‌رهنگاربوونێ بكه‌نه ده‌لیڤێن مه‌زنێن سه‌ركه‌فتنێ. ئه‌رستو دبێژیت: "كاودان مروڤان درست ناكه‌ن، به‌لكو بتنێ مروڤان بۆ وان بخۆ و بۆ جڤاكی دده‌نه نیاسین". ئه‌گه‌ر ئیراده ، شاره‌زایی و بزاڤێن خورت هه‌بن هه‌می دیوار و ئاسته‌نگ دێ هێنه هه‌رفاندن و ژناڤ برن. قه‌یران دشێت وه‌ك تاقی كرنه‌كا مه‌زن هێزا به‌رسڤدان و به‌رهنگاربوونا دناڤ كه‌ساتیا تاكه‌كه‌سان دا نیشان بده‌ت. بۆ ئیداره دانا قه‌یرانێ و بتایبه‌ت ئه‌گه‌ر به‌روكێن جڤاكی هه‌میێ گرتبن، پێتڤیه حكومه‌ت ژیرانه و هوشیارانه پێنگاڤا بهاڤێژیت. ئانكو هویربینیه‌كا جددی لسه‌ر ئاریشێ بكه‌ت؛ ئه‌گه‌رێن درستبوونا قه‌یرانێ ڤه‌بینیت و بزانیت كیژ سیاسه‌ت یا خه‌له‌ت بوو، یان چ سیاسه‌ت پێتڤیه بهێته بكارئینان. هه‌وڵ بده‌ت ژیانێ بۆ جڤاكی بزڤرینیته‌‌ڤه و ده‌رونێ تێكچوویێ خه‌لكی ده‌رمان بكه‌ت. قه‌یران و دژواریێن ژیانێ وانه‌یێن پڕ بهانه بۆ مروڤان. كونفوسیوس دبێژیت: "مه‌زنترین شانازیا مه ئه‌و نینه كو چ جارانه‌شكێین، به‌لكو شانازی ئه‌وه كو هه‌ر جارا دشكێین رابینه‌ڤه سه‌رپێ".
قه‌یران دبنه ئه‌گه‌رێ درستبوونا بێ ئومێدی و بێ هیڤی بوونێ، بێ باوه‌ریێ، و په‌یدابوونا ترسێ ل جه‌م خه‌لكی ژ پاشه‌روژه‌كا نه‌دیار. له‌وما درستكرنا هیڤی و بلندكرنا مۆرالا خه‌لكی ل ده‌مێن به‌رته‌نگیێ ئارمانجا هه‌ری گرنگه كو هه‌ر حكومه‌ته‌ك و ده‌ستهه‌لاته‌كا سه‌ركه‌فتی دگریته‌به‌ر و پێنگاڤان بۆ دهاڤێژیت. چونگی ئه‌گه‌ر ملله‌ته‌كی هیڤی و ئومید نه‌مان، دێ تووشی خه‌موكی، بێ باوه‌ری و هه‌ستا بێ بهابوونێ بیت و رۆژ بۆ رۆژێ دویراتیا دناڤبه‌را وی و ده‌ستهه‌لاتێدا دێ پتر لێ هێت. ئه‌ڤ چه‌نده ژی دێ كارتێكرنێن نه‌رێنی لسه‌ر جڤاكی كه‌ت و دبیت به‌ره‌ڤ دووبه‌ره‌كی و ڤێككه‌فتن و شه‌ر و ئالوزیێ ببه‌ت. ب هیڤی بوون وی هه‌ستی لده‌ف خه‌لكی چێدكه‌ت كو دێ گه‌هنه ئارمانجێن خۆ، ژ به‌ر هندێ حه‌زا كاركرنێ، بزاڤكرنێ، ژیانێ و لڤینێ دناڤ خه‌لكی دا زێده دبیت.
قه‌یرانا ئابووری یا كو ژ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوون و به‌لاڤبوونا په‌تایا كورونایێ به‌روكێ جیهانێ خڕێ گرتیه، ژیان د گه‌له‌ك بواراندا راوستاندیه.سه‌دان هزار كه‌س هاتینه هنگافتن؛ ب ملیونان خه‌لك بێكار بووینه، ترس دناڤ جیهانێ دا به‌لاڤ بوویه. له‌وما هه‌می دوله‌ت نه‌چار بووینه ستراتژیێن بله‌ز ژ بۆ كێمتر كرنا زیانێن ئابووری، جڤاكی، سیاسی، ته‌ندروستی... بدارێژن، دا كو كاریگه‌ریێن نه‌رێنی نه‌كه‌ته سه‌ر خه‌لكی و خه‌لك ژ ده‌ستهه‌لاتێ بێ هیڤی نه‌بیت. مخابن هه‌رێما كوردستانێ یا بێ باهر نه‌بوویه ژ كاریگه‌ریێن نه‌رێنیێن په‌تایا كورونایێ. جهێ داخێ یه كو هه‌رێما مه نێزیكی شه‌ش سالانه تووشی قه‌یرانێن ئابووری بوویه. قه‌یرانا سیاسی و شه‌رێ تیروریستێن داعش، حه‌واندنا نێزیكی دوو ملیون په‌نابه‌ران، نه‌هاتنا پشكا بودجه‌یا هه‌رێما كوردستانێ ژ به‌غدا، داكه‌تنا بهایێ نه‌فتێ و په‌یدا بوونا په‌تایا كورونایێ گرانترین بارگرانی بۆ هه‌رێما كوردستنانێ چێكریه و حكومه‌تا هه‌رێمێ ئێخستیه د كاودانێن زور هه‌ستیار و نه‌خواستیدا و رێگریێن هه‌ری مه‌زنن كو نه‌هێلایه و ناهێلن حكومه‌ت وه‌كو پێتڤی خزمه‌تا خه‌لكی بكه‌ت. گه‌له‌ك به‌رنامه و پروژه هاتینه دانان، لێ مخابن ژ به‌ر هه‌بوونا ڤان قه‌یرانێن زنجیره‌یی ماینه هه‌لاویستی. به‌لاڤنه‌كرنا مووچه‌یان، لاوازبوونا ئاستێ خزمه‌تگوزاریان، نه‌بوونا ده‌لیڤێن كاری و زێده‌بوونا رێژا بێكاریێ و زۆر دیاردێن دی بووینه ئه‌گه‌رێ درستبوونا بێ ئومێدیێ و بێ باوه‌ریێ و نه‌رازیبوونا خه‌لكێ هه‌رێمێ.
خوشبه‌ختانه سه‌روكێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ باش دزانیت ماكینا ڤه‌ژاندنا هه‌ر جڤاكه‌كی هیڤیه. ئه‌و دزانیت رازیبوونا جڤاكی ئێك ژ كاریگه‌رترین فاكته‌رێن هه‌بوونا ته‌ناهیێ د ناڤ ملله‌تیدایه. له‌وما د ڤان كاودانێن به‌رته‌نگ و هه‌ستیار دا گه‌له‌ك ژیرانه و هشیارانه ده‌ستێ خۆ دانا سه‌ر خالا هه‌ستیارا جڤاكی و به‌رێ بنیاتێ سێ پروژێن ستراتژیێن گرنگ دانا كو چه‌ند سال بوو بڕیار لسه‌ر هاتبوو دان لێ قه‌یران ل هه‌مبه‌ر جێبه‌جێكرنا وان رێگر بوون. ده‌ستپێكرنا پرۆژێ جادا سه‌د میتری یا سلێمانیێ كو ب سالان ژ به‌ر رێگریێن سیاسی ئاسێ ببوو؛ ڤه‌كرنا وێستگه‌ها 300 مێگاواتی یا كه‌هره‌بێ ل هه‌ولێرێ كو دێ هه‌ژمارا ده‌مژمێرێن كه‌هره‌با میری زێده‌تر لێكه‌ت؛ دانانا به‌رێ بنیاتێ باژێرێ پیشه‌سازیا خارنێ ل پارێزگه‌ها دهوك كو بلندترین ئاستێ هه‌ژاریێ و بێكاریێ ل عیراقێ و هه‌رێمێ هه‌یه و هزاران كه‌س ژ خه‌لكێ وێ دێ پێ ب كار كه‌ڤن.
سه‌روكێ حكومه‌تێ ب ڤێ پێنگاڤێ جاره‌كا دی چریسكا هیڤیێ بۆ خه‌لكێ هه‌رێمێ هلكره‌ڤه و شیا ل كوپیتكا بێ هیڤی بوونێ بنیاتێ هیڤیا و پاشه‌روژێ دناڤ جڤاكی دا بدانیته‌ڤه. بێگومان ئه‌ڤ پێنگاڤێن سه‌روكێ حكومه‌تێ و یێن كو ل پێشه‌روژه‌كا نێزیك دێ هێنه هاڤێتن دێ بنه ئه‌گه‌رێ سه‌ر و ژ نوی په‌یدابوونا هیڤی و باوه‌ریێ لده‌ف خه‌لكێ مه و دێ ده‌رفه‌تێ ژ بۆ زێده‌بوونا به‌شداریا وان د ڤه‌ژاندنا كوردستانێدا خوش كه‌ن و دێ رێ لبه‌ر تێكچوونا جڤاكی و په‌یدا بوونا ئالوزیان گرن. ئه‌ز د وێ باوه‌رێدامه كو ب شاره‌زایی و دلسوزیا سه‌روكێ حكومه‌تێ چرایێ ڤێ هیڤی و ئومێدا نوی كو د دلێ مه‌دا هاتیه هلكرن هه‌ر دێ هل و گه‌ش مینیت و كاروانێ خزمه‌تێ دێ گه‌هیته ئارمانجا خۆ كو كوردستانه‌كا ئاڤه‌دان و بهێزه.
په‌رله‌مانتار: ژیان طاهر زێوه‌ی
