هه‌ر ل ده‌سپێكا پارڤه‌كرنا كوردستانا مه‌زن ب سه‌ر ده‌وله‌تێن نه‌ته‌وه‌په‌رست ل رێیا لهه‌ڤهاتنا سایكس بیكۆ ل سالا 1915ێ هه‌ر د وێ سه‌رده‌می دا كورد هاته بێ به‌شكرن ل مافێن خوه یێن نه‌ته‌وه‌یێ و دیاركرنا چاره‌نڤیسێ خوه ، كو ئه‌ڤ یه‌كه ژی ژبال ده‌وله‌تێن زلهێز یێن وێ سه‌رده‌مێ هاته پێكئانین . ژ وان ژی به‌ریتانیا و فه‌ره‌نسا و رووسیایێ بوون ، لێ به‌لێ 100 سالان ده‌رباسبوونه ب سه‌ر وێ لهه‌ڤهاتنێ و نها وێ لهه‌ڤاتنێ توو كارتێكرنه‌ك خوه نه‌مایه ، ئه‌و ژی پشتی ده‌رباسبوونا 100 سالان .
گه‌لێ كورد ب هه‌ر چار ئالیێن خوه مه‌ره‌ما من باكۆر و باشۆر و رۆژهه‌لاتا و رۆژئاڤانه دناڤا گوهه‌رتنێن بله‌ز ل ده‌ڤه‌رێ ده‌رباس دبن ، كو وه‌لاتێن زه‌لهێز ێێن نها حكمرانیێ ل جێهانێ دكه‌ن ب چاڤه‌كێ مه‌زنتر ل به‌ری نها ل به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه و هه‌ڤپه‌یمانێن خوه ل ده‌ڤه‌رێ د نێرن ، كورد ژی یه‌كه ژ وان هه‌ڤپه‌یمانان كو ل دژی ته‌رورێ شه‌ر دكه ژبۆ چه‌سپاندنا دیموكراسیێ ل ته‌ڤایا جێهانێ و ب تایبه‌ت ژی ناڤخوه‌یا وه‌لات . هزرا گوهه‌رتنان ل رۆژهه‌لاتا ناڤین د نها دا ل به‌رژه‌وه‌ندییا گه‌لێ كورد تمام دبه ، لێ به‌لێ گه‌لێ كورد ژی دڤێ ل سه‌ر سیاسه‌ته‌كه راست و دروست گاڤان لدۆر به‌رژه‌وه‌ندی و ئارمانجێن و مافێن خوه یێن ره‌وا پاڤێژه ، كو ئه‌و ژی گه‌هشتنه ب رێیا ده‌وله‌ته‌كه سه‌ربخوه كو ب درێژییا دیرۆكێ خه‌بات ژبۆ كرییه و گه‌لێ كورد ژی بن سایا ده‌وله‌ته‌كه كوردی ژیانا خوه ده‌رباس بكه .
گوهه‌رتێن ده‌ڤه‌رێ و رۆژهه‌لاتا ناڤین ب گشتی كارتێكرن ل سه‌ر گه‌لێ كورد هه‌یه ، لێ به‌لێ ب رێیا سیاسه‌ته‌كه راست و دروست ، كوردستان دێ به‌ر ب كه‌ناره‌كه زێده ئارام وه‌ره برن .
ئه‌گه‌ر به‌حسا وێ یه‌كێ ژی بكه‌ین كو هه‌ر ل ده‌ستپێكا دروست بوونا عێراقێ سالا 1921 ێ تا نها گه‌لێ كورد د ناڤا زۆلم و زوردارییه‌كه زێده ژیانا خوه ده‌رباس كرییه ، لێ نها ئه‌و یه‌ك جدایه . كورد ل ناڤا عێراقه‌كه وێران دا نها ب نمونه تێ دیتن ، كو ل روویێ ئه‌وله‌كاریێ و پێشكه‌تنێ بالا ته‌ڤ ئالییه‌كێ نێڤده‌وله‌تی ژبۆ خوه كشاندییه . ئه‌ڤه ژی ژبۆ سیاسه‌ته‌كه حه‌كیمانه یا سه‌ركردایه‌تییا كورد ڤه‌دگه‌ره ، نها عێراقه‌كه مه‌زهه‌بی تێ دیتن و ل بن فه‌رمانێن مه‌زهه‌بی ژی تێ ب رێڤه برن . خوه‌نیشاندانێن سالا ده‌رباسبوویی ژی ژبۆ كوردێن باشورێ ده‌رفه‌ته‌كه زێرین بوو ل روویێ باوره‌ییا نێڤده‌وله‌تی و به‌شدار نه‌بوونا كوردان ل په‌رله‌مێنتا عێراقێ ل بریارا ده‌رخستنا هێزێن بیانی ل عێراقێ و ڤه‌گوهاستنا بالیۆزێن وه‌لاتێن بیانی ل به‌غدایێ ژبۆ هه‌ولێرا پایته‌ختێ هه‌ڕێما كوردستانێ و هه‌روه‌ها سه‌ره‌دانا رێزدار نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكێ هه‌ڕێما كوردستانێ ژبۆ كونفرانسا ئابورییا نێڤده‌وله‌تی یا داڤوسێ ، كو تێدا چه‌ندین هه‌ڤدیتن ته‌ڤی سه‌ركرده‌یێن جیهانێ پێكئانین ، یه‌ك ژ وان ژی دونالد تره‌مپ سه‌رۆكێ ئه‌مه‌ریكایێ كو كورد ل رۆژهه‌لاتا ناڤین ب دوست و هه‌ڤپه‌یمانین خوه بناڤ كر . هه‌روه‌ها به‌شدارییا مه‌سرور بارزانی سه‌رۆكێ هكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل كونفرانسا ئه‌وله‌كارییا مونشین ، ته‌ڤی به‌شداری كرنێ ژی چه‌ندین جڤین ته‌ڤی سه‌ركرده‌یێن جیهانێ ، كو د ناڤا وان جڤینانان دا هه‌م ل روویێ ئابوری و ئه‌وله‌كاریێ پێگه‌هێ هه‌رێما كوردستانێ بلند هاته نرخاندن و نها ژی هه‌رێما كوردستانێ ثیگه‌هه‌كێ گرینگ ل جه‌م وه‌لاتێن جیهانێ هه‌یه ، ژ ئالیێ ئابورێ و سیاسی و ئه‌وله‌كاریێ .
لگور ره‌وشا ده‌ڤه‌رێ ب گشتی ل ڤێ قوناغێ سیاسه‌تا حه‌كیمانه یا سه‌ركردایه‌تییا كورد كارییه خوه ل قوناغێن دژوار و ب زه‌حمه‌ت خوه ده‌رخینه و ب تایبه‌ت ژی ل مژارا پێكئانینا هكومه‌تا عێراقێ ، كو دخوازن پێكئانینا وێ هكومه‌تێ لگور مافێن ده‌ستورێ و داخوزایێن گه‌لێ كورد وه‌ر پێكئانین ، ئه‌و ژی پاراستنا قه‌واره‌یا سیاسی یا هه‌رێما كوردستانێ و جیبجێكرنا مادده‌یێ 140 یێ ده‌ستورێ و چه‌ندین مژارێن دن یێن گرێدایێ ب هه‌ڕیما كوردستانێ ڤه . تا نها ژی هكومه‌تا عێراقێ دناڤا ئالیێن عێراقێ دا ، ب گوتوبێژ هه‌ڤركیێن دژوار ده‌رباس دبه ، كو ئه‌ڤه ژی دێ ببه خاله‌ك ژبۆ وێ یه‌كێ ، كو وه‌لاته‌ك بهێز بناڤێ عێراقێ ل مه‌یدانا سیاسی خوه نابینه . وه‌ك تێ زانین ژی تا نها سێ كه‌سایه‌تی ژبۆ وێ پوستێ هاته به‌ربژێركرن ، لێ به‌لێ تا نها ژی دناڤا په‌رله‌مێنتا عێراقێ لهه‌ڤكرن ، ل سه‌ر وان سێ كه‌سایه‌تییان نه‌هاتییه كرن .
لێ به‌لێ تشتی بالكیش ئه‌وه ، كو نه‌خشه رێیه‌كه نێڤده‌وله‌تی ژبۆ ئه‌وله‌كارییا عێراقێ نها هه‌یه ، نوینه‌را نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كگرتی ل عێراقێ ژی د ده‌ستپێكا مه‌ها شوباتا 2020 هه‌بوونا نه‌خشه رێیه‌كه نێڤده‌وله‌تی ژبۆ عێراقێ ئه‌شكه‌را كر ، كو نه ته‌نێ ئه‌ڤ نه‌خشه رێیا ژبۆ عێراقێ هاتییه پێشنیازكرن ژبۆ ره‌وشا نها یا عێراقێ به ، لێ به‌لێ ئه‌و یه‌ك ژبۆ مه‌دیایێن جیهانێ خویا كر كو ئه‌ڤ پێشنیاز نه‌خشه رێیه‌كه نێڤ نه‌ته‌وییه ژبۆ چاره‌سه‌ركرنا پرسێن عێراقێ ب به‌شدارییا نه‌ته‌وه و پێكهاتێن عێراقێ هاتییه ئاماده‌كرن و دێ وه‌ره شاندن ژی ژبۆ جڤاتا ئاسایشا نێڤده‌وله‌تی ، كو مه‌ره‌م ژی ئاڤاكرنا عێراقه‌كه ئارام و ئه‌وله‌كاری به . نوینه‌را نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كگرتی ل عێراقێ ل سه‌ر ڤێ مژارێ ژی هێڤی خواست ، كو ئه‌و پلان یان ژی پێشنیاز ژبال وه‌لاتێن جێهانێ پشته‌ڤانی لێ بێ كرن .
تێ زانین ژی ، كو نها هزر ل ئه‌وله‌كاری و ئارام بوونا عێراقێ بێ كرن ته‌نێ دابه‌ش بوونا عێراقێ یه ژبۆ سێ ده‌وله‌تان ، كو خوه ل ده‌وله‌تا شیعه و ده‌وله‌تا سوننه و ده‌وله‌تا كوردستانێ دبینه ، وه‌ها ژی تێ ته‌خمین كرن ، كو ئه‌ڤ هزر گه‌له‌ك یا نێزیك به ، هه‌ر ل ده‌ستپێكا ئازاد كرنا عێراقێ جۆبایدن كو ل وێ سه‌ده‌می سیناتور بوو داخواز كر كو عێراق ژبۆ سێ پارچه‌یان وه‌ره پارڤه‌كرن ، لێ به‌لێ ئه‌و پیشنیازێ ب گرینگ نه‌هاتبوو وه‌رگرتن ، جاره‌كه دن ژی هه‌مان به‌رپرسیارێ ئه‌مه‌ریكایێ جۆن بولتن هه‌مان پێشنیاز كر ژبۆ چاره‌سه‌كرنا پرسێن عێراقێ .
تا نها ژی ئه‌و یه‌ك خویایه ، كو ب پارڤه‌كرنا عێراقێ ژبۆ سێ ده‌وله‌تان دێ عێراق به‌ر ب كه‌ناره‌كه ئارام هه‌ره .
