ریفراندم و عێراق ره‌نگه دوو مژارێن ل هه‌ڤ دوور بن ، لێ ئیرۆ كاودان و ره‌وشا نها یا عێراقێ د قوناغه‌كا جدا دا ده‌رباس دبه ، كو ب سه‌ده‌ما خوه‌نیشاندانێن ڤێ داویێ ب پشته‌ڤانییا هنه‌ك وه‌لاتێن ده‌ره‌كی، هه‌ر كو دچه داخوازیێن خوه‌نیشانده‌ران ژی تێن گوهه‌رتن ، ل دیف وان كار و به‌رژه‌وه‌ندیێن وان وه‌لاتێن پشته‌ڤانیێ لێ دكه ، كو ته‌وژمێ خوه‌نیشاندانان لگور ئارمانجا خوه تمام بكه، چاڤدیرێن سیاسی ژی خوه‌نیشاندانین عێراقێ ب راپه‌رین بناڤ دكه‌ن و هنه‌كێن دن ژی ب سیاسی ب ناڤ دكه‌ن و دبیژن ئه‌ڤ خوه‌نیشاندانه كارتێكرنه‌كه راسته‌راست ل سه‌ر داهاتیییا عێراقێ دبه ، ب تایبه‌ت ژی ل روویێ دیپلوماسی ته‌ڤی وه‌لاتێن جیهانێ ، كو ئه‌و وه‌لاتێن خوه‌دیێ بالیۆخانه ل عێراقێ و ژ ئالییه‌كێ دن ژی دبه ده‌سته‌كه‌فته‌كه مه‌زن ژبۆ وان وه‌لاتێن به‌رژه‌وه‌ند خواز ل عێراقێ ، كو بكاربن هه‌ژموونا خوه ل عێراقێ ل رێیا بكارئانینا گروپێن چه‌كدار یێن سه‌ر ب وانڤه ، كو لدژی هه‌ڤركێن خوه ئارمانجا ئه‌و دخوازن جێبجێ بكه‌ن .
نها عێراق وه‌كه وه‌لاته‌ك لاواز تێ به‌رچاڤ ، ژبه‌ر كو هه‌ر ئالییه‌ك ئارمانج و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه تێدا دبینه،كو ئه‌ڤ یه‌كه ژی ژبۆ گه‌لێ عێراقێ په‌رۆڤاژیێ داخوازیێن وانه . ئه‌و دخوازن خزمه‌تێن سه‌ره‌كه ژ وان ره بێن دابین كرن وه‌كه ئه‌لكتریك و ئاڤا ڤه‌خوارینێ و خزمه‌ت گوزاریێن دن ل روویێ ساخله‌میێ و پاراستنا جانێ وه‌لاتییان ، كو نها ل عێراقێ جانێ وه‌لاتی یێن سڤیل یێ پاراستی نینه ، وه‌كه ئه‌م رۆژانه دبینن كو چه‌ندین وه‌لاتی ب رێیێن جدا تێن كوشتن و ره‌ڤاندن و ئه‌شكه‌نجه‌دان ، ئه‌ڤ ره‌وشه ژبۆ خه‌لكێ عێراقێ زێده دژواره .هه‌ر د ده‌ما هه‌رفینا رژێما به‌عس یا ژ ناڤ چوویی ل سالا 2003 تا نها خه‌لكێ عێراقێ ژیانا خوه دناڤا ئاسته‌نگێ و شه‌ران دا ده‌رباس كرییه .
لێ ئه‌گه‌ر ئه‌م ل كوردستانا پیروز بنێرین دبینن ، كو پر جداهی هه‌یه ته‌ڤی عێراقێ ، ژبه‌ر كو هكومه‌ت و گه‌لێ كوردستانێ ژبۆ دروستكرنا وه‌لاته‌كێ ئاڤه‌دان و خوه‌ش زێده خوێن رژاندییه و رێز ل وێ خوێنێ ژی تێ گرتن ، ئه‌ڤه ژبۆ سیاسه‌تا حه‌كیمانه یا سه‌رۆك بارزانی و پێشمه‌رگه‌یێ كورستانێ و هكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌دگه‌ره ، كو ب درێژییا دروستبوونا هه‌ڕیما كوردستانێ كارینه ل سالا 1992 یه‌كه‌م كابینه‌یا هكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دامه‌زراند، ڤێ هه‌ڕێمێ ب خوێنا خوه بپارێزن ، كارێ هه‌ره پیرۆز د دیرۆكا كوردان دا ئه‌نجام دانا ریفراندومی بوو ، ب بریاره‌كه ته‌ڤ ئالیێن سیاسی یێن هه‌رێما كوردستانێ ب سه‌روكاتییا سه‌رۆك بارزانی ل رێكه‌فتێ 7/6/2017 بریار ئه‌نجامدانا ریفراندومێ هاته دان ژبۆ ڤێ مه‌ره‌مێ ژی جڤاتا بڵند یا ریفراندامی پێكئانی ، كو ل رێكه‌فتێ 25/9/2017 ئه‌و پروسه ئه‌نجام دان .
ئه‌نجامدانا ریفراندومێ ژبۆ وان كه‌سێن كو دژایه‌تییا وێ پروسه‌سا گرینگ ، ژبۆ دیاركرنا چاره‌نڤیسێ نه‌ته‌وه‌یه‌كێ دكر ،د وی ده‌می دا ئه‌و گه‌له‌ك ب ئه‌نجامێن وێ پر دلگران بوون ، ژبه‌ر كو وان دخواست ژبۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن تاكه كه‌سی و وه‌لاتێن جێران كار بكه‌ن ، لێ خه‌ونا وان چوو دناڤا زبلدانا دیرۆكێ . نها خه‌لكێ كوردستانێ و یار و نه‌یار د مه‌ره‌ما سه‌رۆك بارزانی د گه‌هن ، كو ئه‌نجامدانا ریفراندومێ چه‌ند یا گرینگه و عه‌قلیه‌تا به‌غدایێ ب چ ئاوایه‌كێ یه و چه‌وا سه‌ره‌ده‌ریێ ته‌ڤی گه‌لێ كورد دكه . لێ هه‌ر كه‌سه‌ك ب تایبه‌ت كه‌سایه‌تیێن سیاسی و چاڤدرێرین سیاسی وێ یه‌كێ باش دزانن ، كو گه‌لێ كورد ل رێكه‌فتێ 25/9/2017 بریاره‌كه گرینگ لدۆر چاره‌نڤیسێ خوه دا ئه‌و ژی ئه‌نجام دانا ریفراندوم بوو ، كو پرانییا خه‌لكێ كوردستانێ به‌شداری تێدا كر و ب ئه‌نجامێ 92،73 ژ سه‌دێ ب ده‌نگێن به‌لێ سه‌ركه‌تن ب ده‌ست خست ئه‌ڤه ژی بوویه كاره‌ته‌كه مه‌زن و تاپویه‌كه مسۆگه‌ر ژبۆ ئاڤابوونا ده‌وله‌تا كوردستانێ . رێفراندوم یه‌ك بوو ژ وان ده‌ستكه‌فتێن مه‌زن یێن گه‌لێ كورد ، كو هه‌ر چار پارچه‌یێن دن یێن كوردستانێ ژی شانازیێ ب وێ ده‌ستكه‌فتا مه‌زن دكه‌ن . ته‌ڤی وان ئالوزی و خوه‌نیشاندانێن نها ل عێراقێ ده‌رباس دبن ، گه‌لێ كورد ل سه‌ر ئاخا خوه ب ئازادی و ئارامی ژیانا خوه ده‌رباس دكه‌ن ئه‌ڤه ژی دیسان ژبۆ سیاسه‌تا حه‌كیمانه یا سه‌رۆك بارزانی و پێشمه‌رگه‌یێ كورستانێ و هكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و سازیێن ئه‌وله‌كاریێ ڤه‌دگه‌ره ، كو شه‌ڤ و رۆژ ژبۆ پاراستنا ئاخا پیروزا كوردستانێ خه‌بات و تیكوشانێ دكه‌ن .
