لە كاتێكدا حزب و لایەنە سیاسییەكانی عێراق لەگەرمەی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی ئایاری داهاتووی پەرلەمانی عێراقدان، لە بەرامبەردا هەڕەشە گەرم و ترسناكەكانی ئێران دژی ئیسرائیل و بە پێچەوانەشەوە بوونەتە سەردێڕی هەموو میدیاكانی جیهان و ئەگەری دروستبوونی شەڕێكی چاوەڕوانكراو لە نێوان ئیسرائیل و ئێراندا لە سەر خاكی سووریا، نەك هەر بە ئەگەرێكی دوور نازانرێت، بەڵكو چاودێران و پسپۆڕانی سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست باس لەوە دەكەن، ئەگەر شەڕەكە بازنەی ئێران و ئیسرائیلی تێپەڕاند و هێز و لایەنی دیكەی هاتە ناوەوە، ئەوكات بارودۆخەكە بەرەو كوێ دەچێت؟
ئەفیگۆر لیبرمان وەزیری بەرگری ئیسرائیل لە دیمانەیەكیدا بۆ ماڵپەڕی ئیلافی نێودەوڵەتی كە ماڵپەڕێكی هەواڵی عەرەبستانی سعودیەیە، هەڕەشەیەكی زۆر توند لە ئێران دەكات و دەڵێت: «ئیسرائیل شەڕی لەگەڵ هیچ لایەكدا ناوێت، بەڵام باجەكەی هەرچیەك بێت، رێگە نادەین بنكەی رۆكێتی ئێرانی لەناو خاكی سووریا بوونی هەبێت، ئەگەر ئێرانیش هێرش بكاتە سەر تەلئەبیب، ئەوا ئیسرائیل هێرش دەكاتە سەر تاران و كاولی دەكات.
ئەم دیمانەی لیبرمان لەگەڵ ماڵپەڕێكی عەرەبستانی سعودیە، زیاتر لە مانایەكی لێ دەخوێندرێتەوە. جیا لەوەی شتێكی دەگمەن و نامۆیە كە دەزگایەكی رۆژنامەوانیی سعودیە دیمانە لەگەڵ وەزیری بەرگریی ئیسرائیل بكات و بڵاوی بكاتەوە، لە هەمانكاتدا ئەمە ئاماژەیەكی روونە بۆ ئەوەی كە شەڕی نێوان ئێران و ئیسرائیل بۆتە شەڕێكی حەتمی و، وەك تۆماس فریدمان ستووننووسی بەناوبانگی نیۆیۆرك تایمز لە دوایین وتاریدا بە ناونیشانی (پشتێنەكانتان توند بكەنەوە، شەڕی راستەقینەی داهاتوو لە سووریا بەڕێوەیە)، دەڵێت: «من پێشتر قسەی لەم جۆرەم نەكردووە، بەڵام ئەمجارەیان لە سووریا بارودۆخەكە دەتەقێتەوە و، مەترسییە گەورەكەش ئەوەیە كە ئێران و ئیسرائیل بەرەو شەڕێكی گەورە لەناو سووریا هەنگاو هەڵدەگرن، ئێران لە هەوڵی ئەوەدایە سووریا بكاتە بنكەیەكی پێشكەوتووی سەربازی لە بەرامبەر ئیسرائیل، بەڵام ئیسرائیل بە راشكاوی ئەوەی گوتووە كە هەرگیز نابێت ئەوە رووبدات.»
دیارە لەسەر ئاستی بەرپرسە باڵاكانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانیش هەڕەشەكان لە دژی ئیسرائیل بە هاوتای هەڕەشەكانی ئیسرائیل ترسناكن و، عەلی شەمخانی ئەمینداری ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئێران، پێش ئەوەی بەرەو سوچی بەڕێ بكەوێت، بە ئاشكرا رایگەیاند، ئێران بە توندی وەڵامی ئەو هێرشانە دەداتەوە كە ئیسرائیل لە شەوی 9ی نیسانی رابردوو كردوویەتە سەر بنكەی تی فۆر لەناو سووریا، هەروەها لیوا محەمەد باقری سەرۆك ئەركانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانیش جەختی لەسەر ئەوە كردۆتەوە، «ئەگەر ئیسرائیل هێرشەكانی رانەگرێت ئەوا وەڵامدانەوەی ئێران كۆتایی بە ئیسرائیل دەهێنێت.»
لەگەڵ ئەوەی بەرپرسان و چاودێران لە عەرەبستانی سعودی بانگەشە بۆ ئەوە دەكەن، هەرگیز شەڕ لە نێوان ئێران و ئیسرائیل دروست نابێت و ئێران ئەو هەڵەیە ناكات خۆی لەگەڵ ئیسرائیل دووچاری شەڕێكی ناهاوسەنگ بكات، بەڵام رووسیا لە مەترسیی بارودۆخەكە تێگەیشتووە، بۆیە قاسم سولەیمانی بانگهێشتی موسكۆ كردووە، بۆ ئەوەی بارودۆخەكە هێور بكاتەوە و وەڵامی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر بنكەی تی فۆر نەدرێتەوە. هەروەها محەمەد جەواد زەریف (وەزیری دەرەوەی ئێران) لە پەنێڵێكدا كە ئامۆژگای ئەنجومەنی پەیوەندییەكانی دەرەوەی ئەمریكا بۆی رێكخستبوو، داوای ئەوە دەكات بارودۆخەكە هێور بكرێتەوە و ئیسرائیل هێرشەكانی بۆ سەر بنكە سەربازییەكانی ئێران لەناو سووریا رابگرێت، بەڵام بارودۆخەكە بەو جۆرەیە قۆناخی ئارامی بەرەو كۆتایی دەچێت و ئەگەرەكانی شەڕ زیاتر نزیك دەبنەوە، لەبەر ئەم هۆكارانە:
1- ئێران مانەوەی سەربازیی خۆی لە سووریا بۆ پارێزگاریكردن لە رژێمی ئەسەد و هەروەها دامەزراندنی بنكەی گەورەی سەربازیی لەووڵاتەدا بە مافی خۆی دەزانێت.
2- ئیسرائیل كە وەك خۆیان دەڵێن: «ئێمە دەوڵەتێكی بچووكین و چواردەورمان بە دوژمن دەوەرە دراوە، هەرگیز رێگە نادەین ئاسایشی نەتەوەییان بكەوێتە مەترسییەوەو هەر شتێك بە مەترسی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی خۆمانی بزانین، ئەو مەترسییە لادەبەین..»، ئەوا ئەمە مانای ئەوەیە ئیسرائیل مانەوەی هێزی سەربازیی ئێران لەناو سووریا بە مەترسیی بۆ سەر خۆی دەزانێت و ئەم مەترسییەش لادەبات، هەروەك چۆن لە هەشتاكانی سەدەی رابردوو هێرشی كردە سەر دامەزراوە ئەتۆمییەكانی عێراق و كاولی كرد، هەروەها لە 2007 هێرشی كردە سەر دامەزاروە ئەتۆمییەكانی سووریا و كاولی كرد، ئەوا ئێستاش نیازی ئەوەی هەیە ئەو بنكە رۆكێتییانەی ئێران كە لەناو سووریا دروستی كردوون، كاولیان بكات.
دیارە لەبەر دوو هۆكاری دیكەی گرنگ، بوونی ئەو دوو هۆكارەی ئاماژەمان پێكردن، بەسن بۆ ئەوەی شەڕێكی گەورە لە نێوان ئیسرائیل و ئێران لەناو خاكی سووریا رووبدات و ئەگەر ئێران لە وەڵامدانەوەی ئیسرائیلدا، مووشەكەكانی ئاراستەی تەلئەبیت بكات، ئەوا ئیسرائیلیش مووشەكەكانی خۆی ئاراستەی تاران دەكات، ئەو دوو هۆكارەش كە دەبێتە ئەگەری هەڵایسانی ئەم شەڕە بریتین لە:
1- دەوڵەتی ئیسرائیل وەك لەسەر زاری ئەفیگۆر لیبرمانی وەزیری بەرگرییانەوە راشكاوانە رایگەیاندووە، بوونی بنكەی رۆكێتی ئێران لەناو سووریا بە هەڕەشە بۆ سەر ئاشایشی نەتەوەیی خۆیان دەزانن و، بە هیچ شێوەیەك قبووڵی ناكەن، هەتا ئەگەر باجەكەی هەرچییەك بێت، ئەمەش بە ناڕاستەوخۆ مانای ئەوەیە ئیسرائیل نفووزی سەربازیی ئێران لە سووریا قبووڵ ناكات و بێ گەڕانەوە بۆ یاسا نێودەوڵەتییەكان هێرش دەكاتە سەر بنكە سەربازییەكانی ئێران لەناو سووریا.
2- كۆماری ئیسلامیی ئێران، مانەوەی هێزە سەربازییەكانی لە سووریا بە مافێكی شەرعیی خۆی دەزانێت و خۆی بە براوەی شەڕی بەرگریكردن لە مانەوەی رژێمی ئەسەد دەزانێت و دەیەوێت دەستكەوتی ئەم شەڕە كۆبكاتەوە، لەمەش زیاتر كۆماری ئیسلامیی ئێران باڵادەستیی نفووزی خۆی لە یەمەنەوە تا دەگاتە باشووری لوبنان بە بەشێك لە ئاسایشی نیشتمانیی خۆی دەزانێت، بۆیە ئەگەر ئێران لە ژێر هەڕەشەكانی ئیسرائیلدا ناچار بێت ئەو بنكە رۆكێتییانە هەڵبگرێت كە لەناو سووریا دایمەزراندوون، ئەوا ئەمە دەبێتە مانای ئەوەی ئێران ئەو شەڕەی دۆڕاند كە ماوەی نزیكەی 40 ساڵە بەرنامەڕێژی بۆ دەكات و ئێستا خۆی لەو شەڕەدا بە براوە دەزانێت، بۆیە هەرگیز ئێرانیش ئاوا بە ئاسانی دەستبەرداری ئەو باڵادەستییەی نفووزی خۆی نابێت و بە ناچاری ئەمجارەیان لە شەڕێكی سەختەوە دەگلێت.
گەشتە مەكوكییەكانی واشنتۆن و ئەگەری هەڵوەشانەوەی رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێراندا
دوای دەست بە كاربوونی جۆن بۆڵتۆن لە جێگەی ماكماستەر لە پۆستی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریكا و دەست بە كاربوونی مایك پۆمپیۆ لە جێگەی ریكس تیلرسۆن لە پۆستی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا، پێدەچێت دەوڵەتانی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا گەیشتبێتنە ئەو قەناعەتەی كە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا 180 پلە گۆڕانكاری بەسەردا دێت و چیدیكە بواری ئەوە نەمابێت كە دۆناڵد ترەمپ پابەندبوونی خۆی بە رێككەوتنی ئەتۆمی (5+1) لەگەڵ ئێران درێژە پێبدات. هەربۆیە ترەمپ تۆپەكەی فڕیداوەتە گۆڕەپانی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا.
سەردانی هەفتەی رابردووی ئەمانوئیل ماكرۆن (سەرۆكی فەرەنسا) بۆ واشنتۆن و گوتارەكەی لەبەردەم كۆنگرێس، ئاماژەیەكی روون بوو بۆ ئەوەی سەرۆك ماكرۆن لە قەناعەت پێ كردنی سەرۆك ترەمپ بۆ پابەندبوون بە رێككەوتنەكە سەركەوتوو نەبووە، هەر بۆیە لەگەڵ ئەوەی هیچ ئەلتەرناتیڤێكی بۆ رێككەوتنی (5+1) لەگەڵ ئێران نەخستەڕوو، بەڵام دوای كرد هەوڵەكان چربكرێنەوە بۆ ئەوەی ئەڵتەرناتیڤێك بۆ ئەو رێككەوتنە بدۆزرێتەوە.
هەر بۆ هەمان ئامانج دوای ماكرۆن، ئەنگیلا میركل (راوێژكاری ئەڵمانیا) سەردانی كۆشكی سپی كرد و لەگەڵ ترەمپ كۆبۆەوە، ئەویش جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە رێككەوتنی (5+1) لەگەڵ ئێران بەس نییە و دەبێت سنوورێك بۆ باڵادەستیی نفووزی ئێرانی دابنرێت.
بێگومان هەڵوێستی (فەرەنسا و ئەڵمانیا) وەك دوو دەوڵەتی سەرەكی لە رێككەوتنی (5+1) لەگەڵ ئێران، لە رادەبەدەر بۆ سیاسەتی داهاتووی ئەمریكا بەرامبەر ئێران بە گرنگ دادەنرێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ترەمپ توانیویەتی كارێك بكات كە لە كۆی ئەو شەش دەوڵەتەی ئەو رێككەوتنەیان لەگەڵ ئێران ئیمزا كردووە، چواریان كە بریتین لە (فەرەنسا، ئەڵمانیا، بەریتانیا و ئەمریكا) داوای هەڵوەشاندنەوە، یان هەمواركردنەوەی ئەو رێككەوتنە دەكەن، ئەوەی دەمێنێتەوە (رووسیا و چین)ـن، وەك دوو ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش، كە ناتوانن پێچەوانەی ئەو چوار دەوڵەتە كە سێیان ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشن، هەڵوێستی توند وەربگرن، یان پەنا بۆ بەكارهێنانی ڤیتۆ بەرن، ئەمەش لەبەر ئەوەیە رووسیا لە رۆژی 12ی نیسانی رابردوو لە بەرامبەر بڕیاری لێدانی رژێمی ئەسەد، ڤیتۆی بەكار هێنا، بەڵام لەلایەن (ئەمریكا و بەرتیانیا و فەرەنسا)وە، ڤیتۆكەی ژێرپێ خراو هیچ حیسابێكی بۆ نەكرا. بۆیە یەكگرتنی ئەم سێ دەوڵەتە ڤیتۆی رووسیای سڕكردووە و چینیش كە بەوە ناسراوە زۆر كەم پەنا بۆ بەكارهێنانی ڤیتۆ دەبات، ئەوا بە تەواوەتی هاوكێشە دژی ئێران دەگۆڕێت و بەناچاری دەیخەنە نێوان دوو بەرداشەوە كە هەمواركردنەوەی رێككەوتنی (5+1) لەخۆی دەگرێت و بریتی دەبن لە:
- كۆماری ئیسلامیی ئێران دەبێت پابەندی چاودێرییەكی وردی تیمەكانی پشكنینی ئاژانسی وزەی نێودەوڵەتی بێت و بیسەلمێنێت كە بە هیچ شێوەیەك هەوڵ بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمی نادات.
- كۆماری ئیسلامی دەبێت پابەندی یاسا نێودەوڵەتیەكان بێت و، لەژێر هیچ ناو و پەردەیەكدا دەستتێوەردان لەكاروباری دەوڵەتانی دراوسێی و ناوچەكەدا نەكات، ئەمەش مانای ئەوەیە، دەستتێوەردانەكانی سوپای پاسداران و میلیشیا وەكیلەكانی لە (عێراق و سووریا و لوبنان و یەمەن) هێندەی مەترسیی پڕۆگرامە ئەتۆمییەكەی هەڕەشەی لەسەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچەكە دروست كردووە و دەبێت ئەم دەستتێوەردانانە كۆتایی بێت.
دیارە هەتا ئێستا وەڵامی كۆماری ئیسلامی ئێران لە بەرامبەر هەڕەشەكانی ترەمپ بۆ كشانەوەی لە رێككەوتنەكە، ئەوە بووە كە ئەگەر ئەمریكا یەكلایەنە لە رێككەوتنەكە بكشێتەوە، ئەوا ئێرانیش لێی دەكشێتەوە، بەڵام دوای سەردانی ماكرۆن و مێركل لە چەند رۆژی رابردوو بۆ كۆشكی سپی، پێدەچێت ئەم وەڵامدانەوەی ئێران كاریگەری پێشانی نەمابێت و ئەگەر رۆژی 12ی ئایاری داهاتوو ترەمپ لەبەردەم كۆنگرێس پەسەندكردنەوەی رێككەوتنەكە رەتبكاتەوە، ئەوا ئێران لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی دەكەوێتە پێگەیەكەوە و دەبێت بەرگری لە دوو پڕۆگرام بكات، كە یەكێكیان پڕۆگرامە ئەتۆمییەكەی دەبێت و ئەوی دیكەشیان پڕۆگرامی سوپای پاسداران دەبێت كە ئاسایشی نەتەوەیی ئێران لەو دیو سنوورەكانی ئێرانەوە پێناسە دەكات.
كەواتە كێشەی ئێران بۆ شەڕكردن لەسەر مانەوەی هیلال و بازنەی شیعی، تەنیا رووبەڕووبوونەوە نابێت لەگەڵ ئیسرائیل لەناو خاكی سووریا، بەڵكو ئەم بازنەیە فراوان دەبێت و ئێران بەتەنیا دەخاتە بەرەیەك و ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا و ئەمریكا بە یەكگرتوویی دەخاتە بەرەیەكی دیكە دژی ئێران، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەگەر ئێران بەردەوام بێت لە بەرگریكردن لە هیلال و بازنەی شیعی، ئەوا خۆی دەخاتەوە ژێر ئەو گەمارۆ نێودەوڵەتییانەی كە پێش رێككەوتنی (5+1) لەسەری بووە.
لەماوەی ساڵانی 2015-2018 كە گەمارۆكان لەسەر كۆماری ئیسلامی هەڵگیرابوون، ئێران جیا لەوەی بە سەدان ملیار دۆلاری بلۆك كراوی بۆ گەڕایەوە، لە هەمانكاتدا بووەوە بە یەكێك لە دەوڵەتە گەورەكانی هەناردەكردنی نەوت، ئەمەش راشكاوانە كاریگەری لەسەر جووڵە و چالاكییەكانی سوپای پاسداران و میلیشیا وەكیلەكانی لە یەمەنەوە تا باشووری لوبنان هەبووە، وەك ئێستاش لەسەر ئەرزی واقیع دەبینین بە درێژایی ئەو بەرەی شەڕەی كە بە سەرپەرشتی سوپای پاسداران لە تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڕێوە دەبرێت، ئێران بە پلەی یەكەم سەركەوتووی شەڕەكەیە و ئارامی و سەقامگیریش لەناوچەكە بوونی نەماوە.
لە روانگەی ئەمریكا و ناتۆ و یەكێتی ئەوروپاوە، ئێستا هاوكێشەكە بەوجۆرە دەخوێندرێتەوە، كە ئەوان بۆیە رێككەوتنی (5+1)یان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئیمزا كرد، بۆ ئەوەی ناوچەكە لە مەترسیی چەكی ئەتۆمی دووربخەنەوە و ئاسایش و سەقامگیری بۆ ناوچەكە بگەڕێتەوە، بەڵام ئاكامی خودی ئەم رێككەوتنە بۆتە هۆكاری ئەوەی كە مەترسییەكی گەورەتر لە چەكی ئەتۆمی لەسەر ناوچەكە دروست بێت، كە ئەویش باڵادەستیی سوپای پاسداران و میلیشیا وەكیلەكانیەتی لە سەرتاسەری ناوچەكەدا.
دیارە كۆماری ئیسلامیی ئێران دەیتوانی لە روانگەی ئەوەی كە بڕوای بە دروستكردنی چەكێك نییە كە تەڕ و وشك پێكەوە بسووتێنێت، دەست لە پڕۆگرامی چەكە ئەتۆمییەكەی هەڵبگرێت، بەڵام بە هیچ جۆرێك ناتوانێت دەست لە دەستتێوەردانەكانی سوپای پاسداران هەڵبگرێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە لە بنەڕەتدا سوپای پاسداران بۆ هەناردەكردنی شۆڕش بۆ دەرەوەی سنوورەكانی ئێران دروست كراوەو ناتوانێت دەستبەرداری دروشمی سەرەكی و بنەڕەتیی شۆڕشی ئیسلامی ئێران بێت، كە هەناردەكردنی شۆڕشە بۆ دەرەوە، بۆیە ئەگەر رێككەوتنی (5+1) هەڵبوەشێتەوە، ئەوا دووبارە سزاكان بەسەر ئێراندا دەسەپێندرێنەوە. بە سەپاندنەوەی سزاكانیش ئەوجا ئەگەر سزاكان نێودەوڵەتیش نەبن و تەنیا سزاكانی دەوڵەتانی ناتۆ و یەكێتی ئەوروپا بێت، ئەوا باری سەرشانی حكومەتی ئێران بە رادەیەك قورس دەبێت كە نەتوانێت لە یەك كاتدا هاوسەنگی لە نێوان سیاسەتی ناوخۆ و سیاسەتی دەرەوە كە سوپای پاسداران پێناسەی دەكات رابگرێت، تێكچوونی هاوسەنگیش لەنێوان سیاسەتی ناوخۆ و دەرەوەشدا، لە باشترین حاڵەتدا دۆخی ساڵانی 1990-2003ی عێراق لە ناو ئێراندا دووبارە دەكاتەوە.
پریشكی ئەم شەڕەی ئێران شیعەی عێراقیش لغاوگیر دەكات
ئەگەر كۆماری ئیسلامیی ئێران وەڵامدانەوەی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر بنكە سەربازییەكانی تی فۆر دوابخات، بۆ دوای 12ی ئایاری داهاتوو، ئەوا زەحمەتە شەڕی چاوەڕوانكراوی نێوان ئیران و ئیسرائیل فریای هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی عێراق بكەوێت، هەروەها ئەگەر هێرشی دیكەی ئیسرائیلیش چاوەڕێكردنی هەڵوێستی ترەمپ بێت، بۆ كشانەوە لە رێككەوتنی (5+1) ئەوا دیسان زەحمەتە ئیسرائیلیش هیچ هێرشێكی دیكە بكاتە سەر بنكە سەربازییەكانی ئێران لەناو سووریادا.
بەپێی لێدوانەكانی وەزیری دەرەوەی ئێران و پێداگریی مۆسكۆ لەسەر هێوركردنەوەی بارودۆخەكە لەنێوان ئیسرائیل و ئێران، پێدەچێت، ئێران هیچ كاردانەوەیەك بەرامبەر ئیسرائیل ئەنجام نەدات، بۆیە لەم حاڵەتەدا ئەم هەڵكشانەی لە هەڕەشەكانی ئێران دژی ئیسرائیل و بەپێچەوانەشەوە، كاریگەری لەسەر هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی عێراق نابێت، بەڵام ئاكامی هەڵبژاردنەكانی داهاتووی عێراق و ژمارەی ئەو كورسییانەی لیستی لایەنە شیعەكانی عێراق بەدەستی دەهێنن، دەبێتە مەحەكی ئەوەی چ پریشكێكی گەورە بەر عێراق دەكەوێت.
دیارە بەپێی ئەزموونی نزیكەی 15 ساڵی رابردووی ئەنجامدانی هەڵبژاردن و پرۆسەی پێكهێنانی حكومەت، ئەوا پێدەچێت، پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق كارێكی ئاسان نەبێت و زیاتر لەو ماوەیە بخایەنێت كە لە خولی دووەمی پێكهێنانەوەی حكومەتی مالیكی لە 2011 بینیمان، ئەمەش نەك لەبەر ئەوەی رێككەوتن و پێكهاتنی نێوان سێ پێكهاتە سەرەكییەكە (كورد و شیعە و سوننە) قورستر دەبێت، بەڵكو لەبەر ئەوەی كۆكردنەوەی نێوماڵی شیعە لە چوارچێوەی هاوپەیمانییەكی نیشتمانیی عێراقیدا ئەگەر مەحاڵیش نەبێت، ئاسان نابێت.
لە هەڵبژاردنەكانی رابردوودا، لیستەكانی شیعە بە ئاشكرا و راستەوخۆ خۆیان بە پاشكۆی سیاسەتی كۆماری ئیسلامی نەدەزانی، واتە ئەگەر هاوسۆزییەكیشیان بۆ ئێران هەبووبێت، لە ژێر پەردەی پابەندبوون بە عێراقێكی دیموكراتی و فیدڕاڵی شاردبوویانەوە، بەڵام لە هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەدا، میلیشیاكانی حەشدی شەعبی كە خاوەنی لیستی (فەتح)ن و، بەپێی راپرسییەكانیش ئەم لیستە كێبڕكێ لەسەر لیستی یەكەم دەكات و ئامانجی ئەوەیە كە حكومەتی داهاتوو دابمەزرێنێت، لیستەكانی دیكەی شیعەش بەتایبەتی هەر دوو لیستی (نەسر) بە سەرۆكایەتیی حەیدەر عەبادی و لیستی (دەوڵەتی قانون) بە سەرۆكایەتیی نوری مالیكی كە پێشبینی دەكرێت لەگەڵ (فەتح) سێ لیستە یەكەمەكە بن، ئەوا ئەوانیش رێككەوتنی نێوانیان بۆ پێكهێنانی كوتلەی زۆرینە قورس دەبێت و پێدەچێت چەند مانگێك بخایەنێت.
لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا، رۆڵ و باڵادەستیی نفووزی ئێرانی هۆكاری راستەقینە بووە بۆ كۆكردنەوەی هێز و لایەنە شیعەكان لە هاوپەیمانییەكەدا و پاشان زەمینەی پێكهێنانی حكومەت دروست بووە، خۆ ئەگەر ئەمجارەش بە هەمان شێوازی پێشوو، ئێران رۆڵ و نفووزی خۆی بەكاربهێنێتەوە بۆ ئەوەی حكومەتێك لە بەغدا دابمەزرێتەوە كە شیعە تیایدا باڵادەست بێت و بە شێوەیەك لە شێوەكان سیاسەتی تاران جێبەجێ بكات، ئەوا لەكاتی دروستبوونی هەر شەڕێكی ئێران لەگەڵ هەر دەوڵەتێكی دیكەدا، حكومەتی بەغداش ناچار دەبێت هاوكاری و پاڵپشتی خۆی بۆ ئێران رابگەیەنێت، لەم حاڵەتەشدا چۆن سووریا دەبێتە ستێجێك بۆ شەڕی ئێران و دەوڵەتانی دیكە، بەهەمان شێوە عێراقیش دەبێتە ستێجێكی دیكە بۆ هەمان شەڕ.
بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە، ئایا شیعەی عێراق ئەو توانایەی هەیە، لەلایەك باڵادەست بێت بەسەر نفووزی میلیشیاكانی حەشدی شەعبی و لەلایەكی دیكەوە خۆی لە ژێر باڵادەستیی نفووزی ئێرانی بهێنێتە دەرەوە؟ لەوانەیە بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە ئەزموونی (تەیاری سەدر و مەجلیسی ئەعلای ئیسلامی عێراق) دوو نموونەی باش بن، لەبەر ئەوەی سەدر هەوڵیدا لەژێر كاریگەریی ئێران بێتە دەرەوە، بەڵام فەرماندەی هێزی قودسی سوپای پاسداران هێزەكەی سەدری دابەشكرد و چەند میلیشیایەكی وەكیلی سەر بە هێزی قودسی لێ دروستكردن، هەروەها حەكیم هەوڵیدا خۆی لە ژێر نفووزی ئێرانی بێنێتە دەرەوە، بەڵام لە (مەجلیسی ئەعلا) كردیانە دەرەوە و بەناچاری رەوتی (حیكمەی) دروست كرد، هەر لایەنێكی دیكەی شیعەش هەمان ئامانجی هەبێت، هەمان ئەزموونی تەیاری سەدر و رەوتی حیكمەی بەسەردا دووبارە دەبێتەوە.
