Weşanxaneya Nûbiharê "Gotarên Zimannasîyê" weşand

 

 

Xwendekarên doktoraya zimanê kurdî li ser gotarên di heqê zimanansiyê de kitêbek amade kir weşanxaneya Nûbiharê kitêb weşand.

Xwendekarên doktoraya zimanê kurdî li ser gotarên di heqê zimanansiyê de kitêbek amade kir weşanxaneya Nûbiharê kitêb weşand.

Weşanxaneya Nûbiharê danasîna kitêbê bi van gotinan kiriye:

"Di vê xebatê de di çarçoveya dersên zimannasiyê ya bernameya doktorayê de pêşkêşî, nîqaş û nirxandinên komeke xwendekarên doktoraya zimanê Kurdî cih digrin.

Bixwîne - Jimara 141ê ya Nûbiharê derket

"Her Xwendekarekî/ê, li gor xwendin û çavkaniyên li ber destê xwe, di vî warî de mijarên cûrbicûr hilbijartine û li ser xebitîne.

Pirtûk li ser çar beşan amade bûye: Mijarên sereke yên zimannasiyê wek dengnasî, teşenasî, hevoksazî û watesazî.

Di nava kitêbê de mijaran wisa cihê xwe girtine:

BEŞA YEKEM-17

DENGSAZÎ Û FONOLOJÎ-19

1. DENGSAZÎ - 19

1. 1. Rola Ziman - 19

1.2. Dengsazî (Phonetics) Weku Pênase - 21

1.3. Şîkirina Dengsaziyê - 22

1.3.1. Erkdariya Dengî - 23

1.3.2. Bêerkiya Dengî - 23

1.4. Taybetmendiyên Giştî yên Dengên Zimanî - 24

1.5. Beşên Dengsaziyê - 28

2. FONOLOJÎ/FONEMSAZÎ - 29

2.1. Dengsazî û Fonemsazî (Phonetics vs. Phonology) - 29

2.2. Modelên Fonolojiyê (Models of Phonology) - 33

2.3. Deng û Fonem û Tîp - 33

2. 4. Deng (Sound-Phone-Fon) - 35

2.5. Şêwedeng (Allophone) - 35

2.6. Pênaseya Fonemê - 36

2.7. Şêwegirafîm - 37

2.8. Fonem û Rênivîs - 38

TEŞENASÎ (MORPHOLOGY) - 43

1. PEYV Û YEKETEŞE (MORPHEME) - 43

1.1.Yeketeşeyên Peyvî (Lexical) û Rêzimanî (Grammatical) - 44

1.2. Yeketeşeyên Serbest (Free Morphemes) û Bestî

(Bound Morphemes) - 44

1.3. Reh (Root), Yeketeşeyên Peyvsaz

(Derivational) û Peyvkêşanê (inflectional) - 44

1.4. Yeketeşe, Teşe (Morph) û Yeketeşeyok (Allomorph) - 45

2.TEŞENASIYA PEYVKÊŞANÊ YA KURDÎ - 46

3. TEŞENASIYA PEYVSAZIYÊ YA KURDÎ - 47

4. HEVEDUDANÎKIRIN (COMPOUNDING) - 49

5. AVANIYA HUNDURÎ (INTERNAL STRUCTURE)

YA PEYVÊN KOMPLEKS - 50

6. ÇAVKANIYÊN DIN ÊN PEYVAN - 51

7. SENIFANDINA PEYVAN LI GORÎ TEŞENASIYA WAN - 52

TEORIYA SENTAKSÊ Û SENTAKSA KURMANCIYÊ - 55

1.TEORIYA SENTAKSÊ - 55

1.1. Zimannasiya Binyadger - 56

1.2. Teoriya Hilberînî-Veguherînî - 57

2.SENTAKSA KURMANCIYÊ - 59

2.1.Ravek - 60

2.1.1.Ravekên Navdêran - 60

2.1.2.Raveka Rengdêran - 61

2.1.3.Raveka Cînavan - 62

2.1.4. Raveka Hokeran - 63

2.1.5.Ravekên Têkel - 64

2.2.Hêmanên Hevokê - 64

2.2.1.Biker - 64

2.2.2.Pêveber - 64

2.2.3.Bireser - 65

2.2.4.Têrker - 65

2.3. Cureyên Hevokê - 66

2.3.1. Ji Aliyê Wateyê ve Hevok - 66

2.3.1.1. Hevokên Erênî - 66

2.3.1.2. Hevokên Neyînî - 66

2.3.1.3. Hevokên Pirsiyariyê - 66

2.3.1.4. Hevokên Xwestekî - 67

2.3.1.5. Hevokên Fermanî - 67

2.3.1.6. Hevokên Baneşanî - 67

2.3.2. Ji aliyê Cureya Pêveberê ve Hevok - 67

2.3.2.1. Hevokên Lêkerî - 67

2.3.2.2. Hevokên Navdêrî - 67

2.3.3. Ji aliyê Avasaziyê ve Hevok - 68

2.3.3.1. Hevokên Xwerû - 68

2.3.3.2. Hevokên Hevedudanî - 68

2.3.3.3.Hevokên Rêzîn - 69

2.3.4.Ji aliyê Cihê Pêveberê ve Hevok - 70

2.3.4.1. Hevokên Birist - 70

2.3.4.2. Hevokên Bêrist - 71

2.3.4.3.Hevokên Netemambûyî - 71

ENCAM - 72

DESTPÊKA WATESAZIYA (SEMANTÎKS) KURMANCIYÊ - 75

1.TÊKILIYA WATESAZÎ Û ZIMANÊ KURMANCÎ

DI REWŞÊN CURBICUR DE - 77

1.1. Bikaranîna Çîrokan - 77

1.2.Bikaranîna Helbestan - 77

1.3. Mînaka Zimanê Akademîk - 78

1.4. Peyv û Hevokên Hemwate - 78

1.5.Hebûna Kontekstê - 80

2.REWŞA BANDORA HEVOK Û ÎFADEYA KURMANCÎ - 81

2.1 Ava sar / ava qerisî / ava cemidî - 81

2.2. Bikaranîna Daçekan - 81

2.3. Peyvên Hestiyariyê - 82

2.4. Peyvên bi Agahiyên Veşartî - 82

2.5. Peyvên Nîşandayîna Yek Referansî - 82

2.6. Hevokên Duwateyî - 83

2.7. Cudahiya Hizirkirina Kesan - 83

2.8. Watedarnebûna Hevokê - 83

2.10.Hilbijartina Peyvên Hemwate - 84

FONETÎK Û MORFOLOJIYA KIRMANCKÎ RÊ GÎRÎZGAH - 87

1. FONETÎK, BEŞÊ CI Û MIJARÊ CI - 87

1.1. Fonolojiyo Akustîk - 88

1.2. Fonolojiyo Fîzyolojîk - 88

1.3. Fonolojiyê Vatişî - 88

1.3.1. Herfê Venginî - 90

1.3.2. Herfê Bêvengî - 92

1.3.3. Hece - 93

1.4. Vuriyayîşê Venganê Ziwanî û Fonetîko Averkewte - 94

1.5. Fonetîkê Goşdaritişî - 97

1.6. Fonetîko Wezîfeyî - 98

2. MORFOLOJÎ - 101

2.1. Babetê Çekuyan - 102

2.1.1. Name - 103

2.1.2. Zemîr - 109

2.1.3. Sifet - 110

2.1.4. Bestoxî - 112

2.1.5. Edatî - 112

2.1.6. Zerfî - 113

2.1.7. Înterjeksiyonî - 114

BEŞA DUYEM - 117

SOSYOLÎNGUÎSTÎK Û JOUSHA A. FISHMAN - 119

1. TÊGEHÊN SEREKE YÊN SOSYOLÎNGÛÎSTÎKÊ - 120

1.1. Zimanên Çêkirî - 120

1.2. Duzimanî (Bilingualism) - 120

1.3. Zimanên Mirî (Dead Language) - 121

1.4. Axaftina Du Zimanan (Diglossia) - 121

1.5. Liv û Libatên Ziman (Attitude) - 121

1.6. Bidestxistina Ziman (Language Acquisition) - 122

1.7. Guherînên Ziman (Language Change) - 122

1.8. Kontakta Zimanî (Language Contact) - 123

1.9. Mirina Ziman (Language Death) - 123

1.10. Plansaziya Ziman (Language Planning) - 124

1.11. Guhestina Ziman (Language Shift) - 124

1.12. Zimanê Hevpar (Lingua Franca) - 124

1.13. Zimanê Dayîkê (Mother Tongue) - 124

1.14. Zimanê Kêmar (Minority Language) - 125

1.15. Zimanê Fermî (Offical Language) - 125

1.16. Zimanê Standart (Standard Language) - 126

1.17. Behremendiya Ziman (Language Competence) - 126

1.18. Bernameya Submersion (Submersion Program) - 126

1.19. Bernameya Îmmerson (Immersion Program) - 127

2. BERHEMÊN FISHMAN - 127

2.1. The Handbook of Language and EthnIc Identity

(Pirtûka Berdest a Ziman û Nasnameya Etnîk) - 127

2.2. Do not Leave Your Language Alone

(Zimanê Xwe Tenê Nehêlin) - 129

2.3. Reversing Language Shift

(Vegerîna Guhestina Ziman) - 131

2.4. Can Threatened Languages Be Saved? (Zimanên

ku di bin Xetereyan de ne Dikarin Bên Xelaskirin?) - 133

BIDESTXISTINA ZIMANÊ YEKEM - 137

DESTPÊK - 137

1.DÎROKA XEBATÊN LI SER ZIMANÊ YEKEM - 139

1.1. Serdema Rojnivîskên Malbatan (Parental Diaries)

(1876-1926) - 139

1.2. Serdema Xebatên Mînakên Pirhejmar

(Large Sample Studies ) (1926-1957) - 139

1.3.Serdema Mînakên Stûnî yên Zimanî (Longitudinal Language Sampling) (Ji sala 1957an heta roja me) - 141

2. PÊNGAVÊN GEŞEDANA ZIMANÊ ZAROKAN - 142

2.1. Geşedena Berî Zimanî (Prelinguistic Development)

- 144

2.2. Bilêvkirina Yek-Peyvan (Single-Word Utterances)

- 145

2.3. Hevokên kurt ên ‘ewil (the first word combinations)

– ji derdora 18 mehiyê heta 2 saliyê - 145

2.4. Hevokên Hêsan û yên Dirêj

(Simple and Complex Sentences) - 146

3. ALIYÊN ZIMANÎ Û ÇANDÎ YÊN BIDESTXISTINA

ZIMANÎ - 147

4. TEORIYÊN DERBARÊ BIDESTXISTINA ZIMANÊ

YEKEM DE - 148

BIDESTXISTINA ZIMANÊ DUYEM - 153

1. HÎNBÛNA ZIMANÊ DUYEM - 155

1.1. Perspektîfên Reftarparêzan (Behaviourist)

di Bidestxistina Zimanê Duyem de - 156

1.2. Perspektîfa Fitrîbûnê (innatist) di Bidestxistina

Zimanê Duyem de - 157

1.2.1.Pênc Hîpotezên Krashen - 157

1.3. Perspektîfa Hevbandoriyê (Interactionist) - 159

2. RÊBAZA HÎNKIRINA ZIMÊN - 159

2.1. Baldarî - 159

3. PÊVAJOYÊN ZIMANÊ DUYEM - 160

3.1. Pêvajoya Pêşafirandinê (Preproduction Period) - 160

3.2. Pêvajoya Destpêka Zû (The Early) - 160

3.3. Pêvajoya Destpêkirina Axaftinê

(The Speech Emergence) - 161

3.4. Pêvajoya Herikbariyê (Fluency Stage) - 161

4. TAYBETMENDIYA XWENDEKARAN - 161

4.1. Şertên Hînbûnê - 162

GUHERTOYA DEVOK Û ZARAVAYAN - 167

1. ZIMAN Û DIYALEKT Û ZIMANÊ STANDARD - 168

2. BIRÊKÛPÊKBÛNA DIYALEKTAN - 170

3. GELO BIKIRÊN STANDARDÊ ÇIMA ZÊDE NE? - 170

4. AXAFTINA BI DIYALEKTA STANDARD Û NESTANDARD - 171

5. GUHERTOYA SIRUŞTÎ - 172

6. ASTÊN GUHERTOYA DIYALEKTAN - 173

7. TAYBETMENDIYÊN HEVPAR DI NAVBERA

DIYALEKTAN DE - 175

8. CUREYÊN GUHERTOYA DIYALEKTAN - 176

9. ŞÊWAZA AXAFTINÊ Û DIYALEKT - 177

10. JIHOLÊRABÛNA GUHERTOYA DIYALEKTAN - 177

BEŞA SÊYEM - 181

DÎAKRONÎ Û SÎNKRONÎ DI ZIMANNASIYA

SAUSSURE DE - 183

1. GIRÎNGIYA SAUSSURE - 183

2. XEBATÊN BERIYA SAUSSURE - 184

3. DÎAKRONÎ, SÎNKRONÎ ÇI YE? - 185

4. SAUSSURE ÇIMA DABEŞKIRINEKE WISA KIR? - 186

PEYVNASÎ (LEXICOLOGY) - 189

1. PEYV (LEXICAL ITEM/LEXEM) - 190

1.1. Peyvên Xwerû û Resen - 190

1.2. Peyvên Biyanî û Jêgir - 192

1.3. Têgîn (Term) - 193

1.4. Biwêj (Phrase) - 194

2. FREKANSA PEYVAN (FREQUENCY) - 194

3. MIRINA PEYVAN (WORD DEATH) - 198

FERHENGNÛSÎ (LEXICOGRAPHY) - 201

1. FERHENGNÛSÎ Û RABIRDÛYA WÊ - 201

2. DABEŞBÛNA FERHENGAN Û CUREYÊN WAN - 203

2.1. Ferhengên Yekzimanî (Monolingual Dictionaries) - 204

2.2. Ferhengên Duzimanî û Pirzimanî

(Bilingual Dictionaries) - 205

2.3. Ferhengên Alfabetîk (Alphabetical Order’s

Distionary) - 206

2.4. Ferhengên Manzûm - 207

2.5. Ferhengên Têgehî an jî Tematîk

(Onomasiological or Thematic Dictionaries) - 207

2.6. Ferhengên Ansîklopedîk (Encyclopedic Dictionaries) - 209

2.7. Ferhengên Zaravayî an Devokî

(Dialectological Dictionaries) - 209

2.8. Ferhengên Etîmolojîk (Etymological Dictionaries) - 209

2.9. Ferhengên Mêjûyî-Serdemî (Diachronic Dictionaries) - 210

2.10. Ferhengên Termînolojîk (Terminological Dictionaries) - 210

2.11. Ferhengên Biwêjan û Gotinên Pêşiyan

(idioms and Proverbs Dictionaries) - 212

2.12. Ferhengên Argo (Slang Dictionaries) - 213

2.13. Ferhengên Rastnivîsê (Ortography Dictionaries) - 213

2.14. Ferhengên Wênedar (Illustrated Dictionaries) - 214

2.15. Ferhengên Nivîsaran (Author’s Dictionaries) - 215

2.16. Ferhengên Peyvên Hemwate an Dijwate

(Homonym or Synonym Dictionaries) - 215

2.17. Ferhengên Peyvên Biyanî

(Loan Words Dictionaries) - 215

2.18. Rêberên Axaftinê (Conservation Guides) - 216

2.19. Ferhengok (Glossary/Small Dictionary)

û Qertên Ziman - 217

2.20. Ferhengên Navan (Names Dictionary) - 218

FERHENG Û FERHENGNASIYE - 221

1. AMAC Û QAYDEYÊ FERHENGASIYE - 222

2. TARÎXÊ FERHENGNASIYA KURDKÎ - 225

3. BABETÊ FERHENGAN - 227

4. KIRMANCKÎ DE FERHENGÎ - 228

NAVNASÎ (ONOMASTIQUES,

ONOMASTIC SCIENCE) - 237

1. NAVNASÎ - 237

2. BINBEŞÊN NAVNASIYÊ - 240

WERGERNASÎ Û WERGER DI KURDÎ DE - 243

1. WERGER ÇI YE? - 244

2. KURTENÊRÎNEK LI SER DÎROKA WERGERÊ

DI KURDÎ DE - 246

3. JI BO KURDÎ WERGER ÇI YE? - 249

4. VÊ GAVÊ REWŞA WERGERÊ DI KURDÎ DE, ÇEND PIRSGIRÊK Û PÊŞNIYAZ - 251

BEŞA ÇAREM - 255

ANALÎZA KRÎTÎKÎ YA GOTARÊ - 257

Guherîna AKGê - 258

Pêşdaçûyînên Zêdetir di AKGê de - 259

Fetlên di AKGê de - 260

Wodak - 263

Fairclough - 265

Îskeletên Fairclough ji bo Analîza Bûyereke Komînîkatîf - 266

Navmetnî û Analîza Navmetnî - 268

Hizrên Zêdetir ji bo Analîza Gotara Medyayê - 270

Prensîbên AKGê - 275

NOAM CHOMSKY (1928-) - 279

KURTE & ABSTRACT – 291

Çavkanî: Nûbihar