رووخانی رژێمی پێشوو لە عێراق ساڵی 2003 و، شپرزەیی حوکمڕانی و گرتنە دەستی دەسەڵات لە لایەن سەرانی لایەنە سیاسییەکانی ئەو کاتەوە و تێپەڕین بە ماوەی گواستنەوەی قۆناغەکە بۆ هێنانە کایەی حکوومەتێکی فیدراڵی و نووسینەوەی دەستوورێک کە لە %80ی خەڵکی عێراق، دەنگی بۆدا. بەو ئومێدەی ببێتە مایەی سەقامگیریی و هەوێنی پێکەوە ژیانی ئاشتییانە و هاتنە پێشەوەی قۆناغێکی نوێ لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری و بنەماکانی یەکتر قبووڵ کردن لە عێراقی نوێدا.
ئەگەر، سەرنج بدەینە ساتە وەختی دەستبەکاربوونی یەکەم سەرۆکوەزیرانی متمانە پێکراو لە لایەن پەرلەمانی عێراقەوە، تا بەوەی ئەمرۆ دەگات، کە پێشنیار کراوە بۆ ئەو پۆستە، هیچ کام لەوانەی کە ئەگەر لە سەردەمی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی پەیوەندییەکی دێرین و جۆرێک لە هاوسۆزیشی هەبووبێ بۆ دۆزی نەتەوایەتیمان، لە گرتنە دەستی دەسەڵات خۆی لەو ماددە دەستوورییانەی پەیوەندیی بە دۆزی کورد و گەڕانەوەی متمانە و نیازپاکیی دەسەڵات هەیە دزیوەتەوە؛ هەر لە دۆسییەی نەوت و پێشمەرگە و ماددەی 140 و چەندین ماددەی تر، کە پەیوەندی بە رۆحی بنەما سەرەکییەکانی دەستوورەکەوەیە.
تا کار گەیشتە ئەوەی، لە بەغدا و دەوروبەرەوە کار لەسەر تێکدانی ماڵی کورد بکەن و، لە دوای ریفراندۆمی سەربەخۆیی، هێزی میلیشایی وتانكی ئابرامز بجووڵێنن بۆ داگیرکردنی ئەو ناوچە کوردستانییانەی کەوتوونەتە دەرەوەی هەرێم و دواتر تەواوی هەرێمی کوردستانیشی بە ئامانج کردبوو.پرسیار ئەوەیە، كە تا چەند دەستووری ئێستای عێراق زامنی پێکەوە ژیانی ئاشتییانە و پارێزگاری کردنە لە مافەکانی کورد و دانیشتووانی هەرێمی کوردستان، وەک قەوارەیەکی دەستووری. بەڵکو، ئاماژەکان ئەوەمان نیشان دەدەن کە لە سەردەمی (نوری مالیکی)یەوە، چۆن کار لەسەر بچووککردنەوەی بەشداری و رۆڵی کورد دەکرێت لە عێراقی دوای 2003 ەوە.
واتا، پاشەکشەی زێهێنی سیاسی سەر شانۆی سیاسی عێراقی لە بەرامبەر بنەماکانی دەستوور و خواستی خەڵکی کوردستان ئەو راستییە دەردەخەن، کە چیتر دەستووریش جێگەی متمانە و دڵنیایی نییە بۆ کورد.لە ڕووی سیاسەتی ناوچەیی و نێو دەوڵەتییشەوە، ئەگەر پێداگیری و خۆڕاگریی سەرۆك بارزانی نەبووایە و بە بەرنامەی دروست و ژیرانەی حکوومەتی كوردستان نەبووایە، دەکرا بڵێین لەو رووەشەوە نا ئومێدییەکی گەورە باڵی بەسەر هەست و نەستی تاکی کورد و دۆزە رەواکەیدا دەکێشا؛ کە ناکرێ ئەو راستییە نەدرکێنین تا ئەمڕۆش لە شەقامی کوردستانی، ئەو دڵە راوکێیە نەڕەویوەتەوە و متمانە بە زلهێزەکان و ڕاگەیاندراو و پەیامەکانیان زۆر لاوازە و، ناتوانرێت پشتی پێ ببەسترێت.
هەلومەرجی ئەمرۆ، هەڵسوكەوتی دەسەڵاتدارانی بەغدا بۆ بچووكردنەوەی پێگەی كوردستان و دروستكردنی گوشار لە رێگەی گەمارۆدان و پێشێڵكردنی مافەرەواكان ، ئەوەمان لێ دەخوازێت دوای ئەو هەموو ئاماژانە لە ماوەی 17 ساڵی رابردوو و مێژوو و ئەزموونمان لەگەڵ دەسەڵاتی بە ناو فیدراڵی عێراق و، مامەڵە لەگەڵ ئەو زێهنیەتە بە قوورمیشی وڵاتانی دەرەکی و هەناسەی نەتەوەچێتی وڵات بەڕێوە دەبات، لە پێش هەموو هەنگاوێک، ریزەکانی خۆمان رێک بخەین و ماڵی کورد لە پەرتەوازەیی رزگار بکەین؛ جا چ بە ئەگەری پێکەوە ژیان و چ لێکترازان.کۆبوونەوەکانی سەرۆکایەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ هێزولایەنە سیاسیە كانی كوردستان ئومێد بەخشە و لە قۆناغەدا دەبێ هەنگاوەكان بە یەك ئاراستەیە هەنگاو بنێت. لە بەرامبەر بەغدای شۆڤێنی و مەزهەبی و دیكتاتۆری بوەستینەوە ، لە ئەگەری هەر گۆڕانکارییەکیش، هەر یەک ریز و یەک بریار دەمانگەیێنێتە ئامانج ،وەک گرەنتی بۆ پاراستنی ئەم قەوارەیەی ئەمڕۆمان.بۆیە، قۆناغی ئێستامان ، قۆناغی خۆنەچەماندن و رووبەرووبوونەوی عێراقی دیكتاتۆری مەزهەبی و شۆڤێنییە..
