كه ده‌گوترێت 16 ی ئابی 1946 رۆژێكی مێژووی پرشنگداره له بنه‌ما و ڕه‌وت وپێشهاته‌كانی نێوبزاڤی نیشتیمانی كوردستاندا،خودی وشه وده‌سته‌واژه‌كان (رۆژی مێژووی پرشنگدار، بنه‌ما وڕه‌وت وپێشهاته‌كانی نێوبزاڤی رزگاریخوازی نیشتیمانی كوردستان ) له‌وساوه له 74 ساڵ به‌رله‌ئێستاوه بۆ ئێستا وئاینده له‌ماناو واتایێك زیاتریان گه‌یاندوه .
ئه‌و ده‌سته‌واژانه له‌نێو ره‌هه‌نده‌كانی هزری نه‌ته‌وه‌یی ونیشتیمانی وئازادی تاكی كوردا رووچوونه‌ته نێوقوڵایی مێژووی تێكۆشان وخه‌بات بۆرزگاربوونی كورد و كۆمه‌ڵگای كوردستانی له‌لایه‌ك و له‌لاكه‌ی تریش دا بۆسه‌ربه‌خۆبوونی تاك وكۆ
له‌هزری پاشكۆ بوونی ( ئه‌م و ئه‌و وئه‌ویتر) ی هه‌رسێ نه‌ته‌وه ی داگیركاری باڵاده‌ست و زڵ و زه‌به‌لاحی دراوسێیانی كورد، له نێو‌سێگۆشه‌ی هه‌ره ترسناك ومه‌رگی نه‌ته‌وه‌یی به‌ره‌نگ و بۆی ئاینی وئاینگه‌رایی و پێفرۆشتنه‌وه‌ی دین و ئیمان و ئیماندارییه‌تیان به تاك وكۆی كوردی غه‌فڵه‌تگیری نێو( ته‌عریب ،ته‌فریس و ته‌تریك) دا .
سات و شوێنی دامه‌زراندنی پارتی دیموكراتی كوردستان وهه‌ڵگری ئه‌م ناونیشانه (پارتی دیموكراتی كوردستان) به (- عێراق) ه‌كه‌یه‌وه‌ش، دیسان كۆمه‌ڵێك ئاماژه‌و مانای ره‌هه‌ندی هزرین ، بۆمێژووی دامه‌زراندنی رێكخراو و پارت و ده‌سته و كۆمه‌ڵه‌ی رێكخراوه‌یی شۆرشگێری خودان فكرو هزری تایبه‌ت ، چ بۆ ناوچه‌كه وهه‌رێمه‌كه چ بۆ كوردستانیش ناوه‌كان ، ئه‌وئاماژه‌و هێمایانه، دال و مه‌دلوولن و له‌مانایێ زیاترده‌گه‌یێن بۆیه ره‌هه‌ندی خه‌باتی نیشتیمانی و به‌م جۆره‌یه خوێندنه‌وه‌ی بۆ ده‌كه‌ین :
شوێن : مه‌هاباد ، سه‌رده‌می كۆماری كوردستان وپێشه‌وا قازی وحكومه‌ته‌كه‌ی .
كات : 1946 له سه‌روبه‌ندی ته‌واوبوونی جه‌نگی دووه‌می جیهان وسه‌رهه‌ڵدانی به‌رژه‌وه‌ندی تازه‌ی وڵاتانی سه‌ركه‌وتووی جه‌نگ ، به تێپه‌ڕ بوونی خێرای كاتی سه‌ربه‌خۆیی كوردوپلانگێڕی له كۆماری كوردستاندا له‌دوایی یارییه به‌رژه‌وه‌ندیی خوازییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كه‌ی یه‌كێتی سۆڤیه‌ت وسازشكردنی به‌كوردومه‌هابادوكۆماره
ساواكه‌ی كوردستان و ئاینده‌ی ناوچه‌كه‌دا .
رووداو: ته‌نگه‌تاوكردنی مسته‌فا بارزانی وپێشمهرگهكانی وخسته به‌رده‌م دیفاكتۆی
یا خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانی ( تاران - به‌غدا) كه خۆكوشتنی سیاسییه یا به‌رخودان وخۆ
نه چه‌ماندنه‌وه‌و په‌ڕینه‌وه له (ئاراس ) به‌ره‌و سه‌رفرازی ...
مسته‌فا بارزانی ،رابه‌رو دامه‌زێنه‌ر،هه‌رئه‌وسا ، ئه‌وسه‌رۆكه خاوه‌ن دال ومه‌دلول وناونیشانه سه‌رنج راكێشه سه‌ركه‌شه یاخییه ، بێ باك له ڕه‌وتی باووهێزی بێ سنووری دوژمنان ویست وئیراده وتوانای خۆی ونه‌ته‌وه‌كه‌ی هه‌ڵبژارد.
مسته‌فا بارزانی ، ئه‌و پیاوه‌ی وڵاتانی جیهانی رۆژهه‌ڵات ورۆژئاوای به‌پرسی نه‌ته‌وه‌كه‌ی خۆی سه‌رقاڵ و سه‌رسام كرد . جواهیری شاعیری گه‌وره‌ی عه‌ره‌ب گوته‌نی:
ئه‌و( جبل الاشم ) ه ، ئه‌وئه‌وپیاوه مه‌زنه‌یه (تتحطم الدنیا ولایتحطم ) .نه‌چه‌مایه‌وه
و خۆی به‌ده‌سته‌وه‌نه‌دا ، رێگای سه‌رفرازی و په‌ڕینه‌وه‌ی بۆ ئاینده‌ی پڕشنگداری گرته‌به‌ر.
( ئاراس ) واهاتین ، هێمن و له‌سه‌ره خۆبه ، ( ئاراس ) ده‌چین و دێینه‌وه ، ( ئاراس ) دێمه‌وه بۆ نیشتیمان . بۆ خه‌بات و تێكۆشان .
له‌وساوه ، له په‌ڕینه‌وه له روباری (ئاراس ) ه‌وه ، هه‌موو كورد، بۆسه‌ربه‌خۆیی چاوی له بارزانی بوو . هه‌ژاری شاعیریش هه‌روای گوت :
هه‌موو كورد چاوی له‌تۆیه
ئه تۆی هه‌بێ سه‌ربه‌خۆیه
له باس و بابه‌تی پارتی دیموكراتی كوردستان – عێراق وهه‌ڵگیرسانی شۆرشی 11 ئه‌یلولی 1961یشدا ، هه‌ندێ له‌وانه‌ی له‌گه‌ڵ مسته‌فا بارزانی ، له‌ده‌سته‌ی دامه‌زراندنی پارتی بوون هه‌ڵگری هه‌رناوێك ونازناوێك بووبن تا جیابوونه‌وه و ئینشیقاقی (1966-1964 ) ده‌ركه‌وت له‌سه‌ره‌تاوه ، له‌گه‌ڵ میتۆدورێبازوخه‌باتی مسته‌فا بارزانی وشۆرشی ئه‌یلول دا هاوكوف وهاوڕا نه‌بوون .
كه ئه‌م چه‌ند رسته‌یه‌ی سه‌ره‌ومان به‌م جۆره‌یه گوزارشت لێكردوه له‌و ماوه‌یه‌دا له نێوان ساڵانی (1946-1961) له مه‌هاباده‌وه تا مۆسكۆ هه‌مووباردۆخێكی ناوخۆی پارتێكی تازه له‌دایك بووی دوورله‌سه‌رۆك دامه‌زرێنه‌ری له‌به‌ر چاوگیراوگیراوه ،هه‌روا له‌و ماوه‌یه و تا هاتنه‌وه‌ی سه‌رفرازی بارزانی و یاوه‌ره‌كانی له‌سۆڤیه‌تی جاران ، باری پارتی و پارتایه‌تی خه‌بات و تێكۆشانی به‌هه‌ند وه‌رگیراوه وتا سه‌رهه‌ڵدانی شۆرشی ئه‌یلول وسه‌ره‌تای چه‌كه‌ره كردنی جیابوونه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی له 1964 به‌ره‌وسه‌ره‌وه و ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی ئه‌و په‌تایه تاساڵی 1970.
شۆرشی ئه‌یلول به‌نازناوه مه‌زنێتییه‌كه‌یه‌وه له 11-9-1961 هه‌ڵگیرسا ، له زاخۆوه نه‌ك هه‌ر تا خانه‌قین ،به‌لكوتا به‌دره‌و جه‌سانیشی له‌گه‌ڵدا بووله رۆژهه‌ڵات ،هه‌رله مه‌هاباد و شنۆوه ، تا كه‌رمه‌شانی له‌گه‌ڵدا بوو، له رۆژاڤاوه و باكووریش هه‌موو شارو شارۆچكه‌كانی له‌گه‌ڵدا بوو .
ئه‌وه‌یان راستییه‌كه، دیفاكتۆی ئه‌وسای بارزانی یه به‌ر له تورك و عه‌ره‌ب و فارس ، به‌ریتانییه‌كان ده‌ركیان به‌و راستییه كردبوو و، لێی ده‌ترسان . زه‌نده‌قیان لێ چوو بوو . ترسێكی ئه‌ستوور دایانی گرتووبوو .
ئاخر به‌ریتانییه‌كان وسوپاكه‌ی له‌گه‌ڵ سوپا وله‌شكری ده‌وڵه‌تی تازه دامه‌زراوی عێراقی به‌گوێره‌ی هه‌موو پره‌نسیپه نێو ده‌وڵه‌تییه‌كان یه‌كه‌مین جینۆسایكردیان له ناوچه‌ی بارزان له‌ساڵانی 1932 به‌ره‌و سه‌ره‌وه ئه‌نجام دا وه . ئه‌وه تۆماری مێژووه .
ترس له شۆرش ، ترس له پارتی ، ترس له مسته‌فا بارزانی ، ترس له هزری ناسۆنالیستی كوردی له نێو جوگرافیایه‌كی ته‌ژی له شۆڤینیه‌ت و دیكتاتۆریه‌تی هه‌ڵتۆقیوی نێو كه‌لتوری سه‌فه‌ی و عوسمانلی و عوربه‌ی ئیسلامی ، به پاڵپشت و باگراوندی به‌ریتانییه‌كان وبێده‌نگی سۆڤیه‌تی ماركسی لینینی و ده‌ستی به‌هێزی سوپای فارس و تورك و عه‌ره‌ب دژی شۆڕش و پێشمه‌رگه ،دژی پارتی و بارزانی له‌جوله‌و بزاوتی ئاشكراو راسته‌خۆ نادیارو ناسته‌وخۆو دیاردابوون .
ئێستا ساڵ ، ساڵی 2020 ه ، بارودۆخه سیاسییه‌كه به‌شێوه‌یه‌كی گشتی له دوێنێی دوای 59 ساڵ له‌ته‌مه‌نی هه‌ڵگیرساندنی شۆرشی ئه‌یلوولدا بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان وسه‌رۆك مه‌سعود بارزانی ،به ئه‌ركتروناسكتروهه‌ستیارتره .
ئه‌وسا، به‌رله 74 ساڵ پێش ئێستا ، مسته فا بارزانی سه‌رۆك ورابه‌رخۆی وهه‌ڤاڵ وپێشمهرگهكانی دوای په‌ڕینه‌وه‌ی سه‌رفرازی له (ئاراس ) ه‌وه ، له‌وێ گه‌ر هه‌ر (جه‌عفه‌ر باقیرۆف) ێكی لێ په‌یدابووبێ و ، وه‌ك ئاسته‌نگ وله‌مپه‌رێكی تووند كه‌له(ستالین ستالینتر) بووبێ و قه‌یران وگرفت له‌دوای گرفتی بۆ بارزانی باوك خوڵقاندبێ ..؟
ئێستا دوای 74 ساڵ خه‌بات و به‌رخودان ، دوای 59 ساڵ شۆڕش وتێكۆشان له پێناو كوردستانێكی به‌هێزو سه‌ربه‌خۆدا ، نه‌ك هه‌ر باقیرۆفێك ، چه‌ندین باغیرۆف و بارگینۆفیش ئاسته‌نگ و له‌مپه‌ری به‌رده‌م ئه‌سپه كه‌حێله‌كه‌ی بارزانین .
به‌ڵام وا له ئاسۆی روونه‌وه وه‌ك رۆژی رووناك دیاره، ئه‌سپه‌كه ناگلێ و ناسڵه‌مێته‌وه ، ڕكێفیشی چیایه ، سه‌وڵی پۆڵایه بۆ كوردستان ونیشتیمانێكی یه‌كگرتووی فره‌ڕه‌نگی ته‌با وئارام وئازادی سه‌ربه‌خۆ سره‌وتنی نییه .
سه‌رنج :
- میر جه‌عفه‌رعه‌باسۆفیچ باغیرۆف یا باقیرۆف ، ئه‌وساته‌ی بارزانی ده‌گاته سۆڤیه‌ت ، چه‌ندین پله‌و پۆستی باڵای هه‌بوو ، دیارترینیان سه‌رۆكی كه‌چی پی وسكرتێری یه‌كه‌می لیژنه‌ی مه‌ركه‌زی حزبی شیوعی بوو له باكۆ.
له‌باره‌ی ناوه‌كه‌ی ،هه‌ردوو پیتی( غ و ق) ،له‌زمانی رووسیدا هه‌ندێجار به(گ) یش گۆده‌كرێ،بۆیه (باقیرۆف یا باغیرۆف)، به(بارگینۆف) یش ناوی هاتووه.
