سیاسه‌ت ئه‌و رێكار، به‌رنامه و بڕیارن یێن كو بۆ برێڤه‌برنا كاروبارێن جڤاكی، درستكرنا په‌یوه‌ندیان دناڤبه‌را خه‌لكێ جوراوجوردا، كارێن گشتی( سیاسه‌تا بودجه‌ی، سیاسه‌تا ئابووری، سیاسه‌تا نه‌فتێ، سیاسه‌تا كارگێڕی...) دهێنه بكارئینان. ژ بۆ ڤێ چه‌ندێ ژی سیستمه‌كێ یاسایی و رێسایی پێتڤیه كو جێبه‌جێ كرنا بخورتی یا وان لسه‌ر تاكه كه‌سان بسه‌پینیت، دا كو مروڤ بشێن پێكڤه بژین و ئاریشێن خۆ چاره‌سه‌ر كه‌ن و هنده‌ك ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن خۆ قوربانی پێكڤه‌ژیانێ بكه‌ن. هه‌ر ئه‌ڤ سیستمێن یاسایێ نه كو جیاوازیێ دئێخنه د ناڤبه‌را مروڤێن سه‌رده‌می و یێن چاخێن به‌رێدا، و خورتی یا یاسایی به‌شه‌كێ گرنگ و سه‌ره‌كی یێ هه‌ر سیاسه‌ته‌كێ یه. سیاسه‌ت دبیت یا ئه‌رێنی و سه‌ركه‌فتی بیت و ملله‌تی و ولاتی به‌ره‌ڤ پێشڤه‌چوونه‌كا سیستماتیك ببه‌ت و دبیت ژی یا نه‌رێنی بیت و ببیته ئه‌گه‌رێ بهه‌ڤ چوون و نه ئارامیێ د ناڤ ملله‌تاندا.
سیاسه‌تا سه‌ركه‌فتی ئه‌وه یا كو ب شه‌فافیه‌ت به‌رنامه‌یێن كارێن گشتی مینا دارایی، نه‌فت، ئابوری، ته‌ندروستی، جڤاكی دارێژیت و ب شێوه‌كێ سیستماتیك و ژیرانه به‌رهنگاری ئاسته‌نگان ببیت یێن كو گرێدای هه‌می جڤاكینه و سه‌ركه‌فتیانه ملله‌ت پێ بهێته برێڤه برن. هه‌ر سیستمه‌كێ یاسایی یێ كو بۆ برێڤه‌برنا ولاتان دهێته دانان پێتڤی یه یێ روون و ئاشكرا بیت و ژلایێ هه‌ر تاكه‌كێ جڤاكیڤه رێز ل شه‌رعیه‌تا بنچینه‌یی یا وی سیستمی بهێـته‌گرتن. پێگیری ب یاسا و رێسایا و یه‌كسانیا سه‌پاندنا وان لسه‌ر هه‌می ئه‌ندامێن جڤاكی بێی جیاوازیا چینایه‌تی، نیشانا پێشكه‌فتنا وولاتان و سیاسه‌تا سه‌ركه‌فتی یه. ب گوتنه‌كا دی، سیاسه‌تا سه‌ركه‌فتی ب ئارمانجێن خۆ یێن دیار، گشتگیر، پایه‌دار ب به‌رنامه‌یه‌كا به‌رفراوان بۆ پاشه‌رۆژێ دیار دبیت و ده‌نگه‌ك ب ریتمه‌كا رێكوپێك ژ بلوورا وێ دهێـت و بڤی ره‌نگی رێ لبه‌ر ملله‌تی ژی به‌رزه نابیت و هه‌ر تاكه‌ك دێ زانیت ئه‌رك و مافێن وی/وێ دجڤاكیدا چنه. ل پرانیا ده‌وله‌تێن دیموكرات ئه‌ڤ جۆرێ سیاسه‌تێ دهێـته بكار ئینان.
سیاسه‌تا نه‌رێنی و سه‌قه‌ت ئه‌و سیاسه‌ته یا كو به‌هرا پتر گرێدای به‌رژه‌وه‌ندیا تاكه‌كه‌سان بیت و مه‌ره‌م ژێ بتنێ بده‌ستڤه ئینانا ئارمانجێن به‌رته‌نگێن تاكه‌كه‌سی یان حزبی بن. نه‌بوونا ئاسۆ و به‌رنامه‌ك دیار و به‌رچاڤ د سیاسه‌ته‌كێ دا نیشانێن سه‌قه‌تیا وێ سیاسه‌تێنه. ئه‌و سیاسه‌تا لسه‌ر بنه‌مایێ دره‌وا و دسه‌ردابرنا ملله‌تی دهێته ئاڤاكرن، دژی بنه‌مایێن ره‌وشتی یێن سیاسه‌تمه‌دارینه و خیانه‌ت كرنه ب وان دروشمێن كو سیاسه‌تمه‌داری بۆ ملله‌تی بلند كرین و ئه‌ڤ جۆرێ سیاسه‌تێ بنه‌مایێ وێ هه‌رده‌م یێ لبه‌ر مه‌ترسی یا هه‌ڕفینێدا و یا دومدرێژ نابیت. گه‌له‌ك پارت و لایه‌نێن سیاسی درویشمێن ره‌نگاوره‌نگ داینه ملله‌تی بتنێ ژ بۆ بده‌ستڤه ئینانا هێزێ یان ده‌ستهه‌لاتێ و ئه‌نجام هه‌ر په‌شیمانی یا ملله‌تی بوویه، چونكو بۆ وان دیار بوویه كو دبێژن، به‌س ناپێژن. گوفتار و كردار دوو په‌یڤێن هه‌ڤ دژ بووینه د سیاسه‌تا واندا(Talks the talk, but does not walk the walk) . هه‌ر وه‌سا هه‌رده‌مێ د سیاسه‌تێ دا هێزا خورتیێ جهێ هێزا یاسایێ گرت دێ ئه‌نجام بهه‌ڤچوونا ملله‌تان، به‌ر به‌لاڤ بوونا دیاردا دزی و گه‌نده‌ڵیێ د ناڤ ئورگانێت حكومی و حزبی دا، نه‌یه‌كسانی و نه‌بوونا دادپه‌روه‌ریێ و به‌رزه‌بوونا رێكێن درست لبه‌ر ملله‌تی بیت.
ل هه‌رێما كوردستانێ ژی سیاسه‌ت ژ لایێ هنده‌ك پارت و لایه‌نانڤه بتنێ یا بوویه ئامیره‌ك بۆ دسه‌ردابرنا ملله‌تی و هه‌ر جارێ ب ره‌نگه‌ك و درویشمه‌كێ بێ بنه‌ما و ب مه‌ره‌ما تێكدانا ئیرادا ملله‌تی سازێ لێ دده‌ن. ده‌ست دانانه سه‌ر برینێن ملله‌تی و بكارئینانا حه‌زێن ملله‌تی و ئه‌و كێماسی یێن دناڤ جڤاكیدا هه‌نه ژ بۆ ئارمانجێن نه‌دیار ژ خرابترین و كێم بهاترین ره‌فتارێن سیاسینه كو مخابن هنده‌ك پارت و لایه‌نێن سیاسی ل هه‌رێمێ بكار دئینن. جار دێ گهوڕن، به‌لێ پا گهوڕین ب تنێ د زێده‌تر كرنا ده‌ستهه‌لاتا خۆدا كرن. جار دێ روخینین، به‌لێ پا ب تنێ هزرا ملله‌تی و ده‌رونێ ملله‌تی یێ روخاندی. چه‌ند ساله ب گه‌رمی بلوورا "دێ چاكسازیێ كه‌ین و گه‌نده‌ڵی و نادادپه‌روه‌ریێ ناهێلی" لێ دده‌ن و نها دژبه‌رێن سه‌ره‌كینه بۆ جێبه‌جێ كرنا یاسایا چاكسازیێ. د ده‌مه‌كێ دیدا ب بلوورا "یاسا د ووڵاتێ مه دا نینه و دێ كار ژ بۆ سه‌روه‌ری یا یاسایێ كه‌ین" ملله‌ت راكره ره‌قاسێ، به‌لێ پا ده‌مێ یاسا ژوان بخو دگریت، دبنه پێشلكارێن سه‌ره‌كیێن یاسایێ. بنپێكرنا یاسایێ ژ لایێ سه‌روكا په‌رله‌مانی ڤه كو بلندترین ده‌ستهه‌ڵاتا یاسادانانێ و چاڤدێری كرنا كار و ئه‌دائا حكومه‌تێ یه، نموونه‌كا به‌رچاڤ و ئاشكرایه ژ بۆ ڤێ چه‌ندێ. ل شوونا سه‌روه‌ر كرنا یاسایێ و سه‌پاندنا هێزا یاسایی ژ بۆ ئاڤاكرنا رێڤه‌به‌ریه‌كا شارستانی، مودێرن و سیستماتیك ل وڵاتی، هێزا خورتیا نه‌یاسایی بكار د ئینن بتنێ ژ بۆ ئارمانجێن وان لبن دروشمێن خۆ یێن ره‌نگاوره‌نگڤه ڤه‌شارتین. ڤان جۆره پارت و لایه‌نان ب لێدانا چه‌ند جۆرێن بلوورێن تێكه‌ل و پێكه‌ل و بێ ریتم و بنه‌ما لبه‌ر خه‌لكی به‌رزه كریه كا ب ده‌نگێ كیژ ئاوازا وان بره‌قسن.
په‌رله‌مانتار: ژیان طاهر زێوه‌ی
