بە پێی جاڕنامەی مافاکانی منداڵ ئەو کەسەی کە تەمەنی خوارووی (١٨) ساڵی بێت دەچێتە خانەی قۆناغی منداڵیەوە، ئەم تەمەنە لە ژینگەیەکەوە بۆ ژینگەیەکی تر مامەڵەی و شێوەی جیاوازی لەگەڵ دا دەکرێت و قۆناغی نەوجەوانی و هەرزەکاری دواترینیان لەم قۆناغەدا گەیشتنە بە لاوێتی.
لە کۆمەڵگای کوردیدا گەورەکردن و پەروەردەکردنی منداڵ بە چەندین قۆناغی سادەو ساکار و دژوارو هەندێك جار پڕ لەمەینەت تێدەپەڕێت و بەتایبەت پەروردەکردن و بەخێوکردنی لە سەردەمی کۆن و لادێ نشین دا و نەبوونی پێویستیە هەنووکەیەکانی ئێستای ژیان کە فەراهەم کراوە بۆ مرۆڤایەتی زۆر سەخت و دژوار بووە، هەمیشە خێزانەکان پەیوەست بوون بە بنەما کۆمەڵایەتیەکانی ناو شوێنە جوگرافیەکانەوە، بەتایبەت زۆر منداڵ هێنانە دونیاوە کە ئامانج لێی هەندێک جار پتەو کردن و بەهێزکردنی پێگەی خێزان بووە لە گۆمەڵگادا ، کە بە تێچوویەکی کەم و کەرەستەیەکی زۆر سادەی یاری کردن منداڵ پێڕادەگەیشت و بەهێزو سەلار بوون.
گواستنەوەی قۆناغی کشتوکاڵی و گەشەسەندنی ژیانی شارستانی فۆرمێکی نوێی بەبەرگی خێزان دا کردەوە، کە لە گوند و لادێیەکانی کوردستان دا هەمیشە منداڵ کارەکتەرێکی زۆر بەهێزی ڕایی کردن و ڕاپەڕاندنی ئیش و کارەکانی خێزانەکەی بووە، ئەوەی گرنکە لێرەدا هەڵوەستە لەسەر بکرێت کرانەوەی دونیایە بە ڕووی یەکتردا ، کۆمەڵناسان پشت بەستن بە توێژینەوەکانیان
باس لەوە دەکەن کە مەترسی لە دەست دانی منداڵ لە خێزان دا بووەتە دیاردەیەکی زۆر باو بەتایبەت ووڵاتانی گەشەسەندووی پیشەسازی و بۆیە لە تەمەنی (١٨) ساڵی دا بەدەر دەبێت لە زۆرێك لە بڕیارە خێزانیەکانی .
ئەم کرانەوەیە کە گۆمەڵگای کوردیشی گرتۆتەوە ڕەنگدانەوەیەکی زۆری لەسەر ئاراستەکردن و پەروەدەکردنی منداڵان کردووە، بەتایبەت پزیشکانی دەروونی باس لەوە دەکەن کە بەڕێژەیەکی زۆر منداڵان دووچاری گۆشەگیری بوونەتەوە که ئەوان دەیگەڕێننەوە بۆ چەند هۆکارێك لەوانە:
١- خێرا هاتنە کایەی ئەمێرەکانی سەتەلایت لە سەرەتاو ناوەڕاستی نەوەدەکان بووە فاکتەرێکی بەهێز لە ئاراستەکردن و هەندێک جاریش بە لاڕێدا بردنی منداڵ بەبێ ئەوەی درکی پێکردبێت کەوتۆتە نێو دونیا و ژینگەیەکی زۆر جیاواز لە خێزانەکەی.
٢- سەرقاڵی دایک و باوک بە کارو پیشەی خۆیانەوەو نەبوون و تەرخان نەکردنی کات بۆ ژیانیان کە ئەمەش لە دەروون و بیری ئەودا بۆشاییەکی زۆر گەورە دروست دەکات ، هەندێك جار کەسی سێیەم کە پێی دەوترێت دایان کە وەک جێگرەوەیەکی دایکی دادەنرێت کە ناتوانێ ڕۆڵی خۆی بنوێنی لە بەرجەستە کردنی خۆشەویستی و سۆز بۆ منداڵەکە.
٣- زۆری مانەوەی منداڵ لە داینگەو باخچەو قوتابخانەکان و نەبوونی هەماهەنگیەکی دروست بۆ پتەوکردنی پەیوەندی ژینگەی خێزان بە قوتابخانەوە کە ئەمە هۆکارێی تری ترازانی منداڵە لەو ژینگەیەی کە تێیدایە.
٤- میدیا و بڵاوکراوەکان و نەبوونی سانسۆر لەسەر پەخش و بڵاوکردنەوەی بابەتەکانیان هۆکارن بۆ ئاراستە کردنی پەروەردەیەکی ناتەندروست کە ئەمەیان زۆر خراب و مەترسیدار ترە کە بریتیە لە لاسایی کردنەوە ، دەروونزانان بە شێوەیەکی زانستی شیکردنەوە دەکەن و پێیان وایە بە فلتەر نەکردن و هاوبەشی نەکردنی خێزان لەگەڵ منداڵەکەیان ئەوا دۆخی زۆر خراپ و ناتەندروست بەسەر منداڵەکەدا دەهێنی و پێچەوانەکەشی ڕاستە.
٥- خاڵێکی بەهێز کە هەموو جیهانی تەنیوە مۆبایلە هۆشمەند و زیرەکەکانن کە بوونەتە سەرچاوەیەکی زۆر خراپ و بەرهەم هێن لە پەرتەوازەکردن و دابڕانی پەیوەندی خێزانی منداڵ لەگەڵ کەس و کارەکەی ، بێ ئاگا لەوەی دایك و باوك لەسەر چۆنیەتی و بەکارهێنانی ئەم ئامێرە کە ئێستاو داهاتووی دەخاتە ژێر پرسیارەو خراپتری دەکات ، ئالوودەبوون کارلێکردنە لەگەڵ بیرو هزرو مێشکی دا ، دوور لە چاودێری دایك و باوك لە ڕێکەی ئەپلیکەیشن و بەرنامەکانەوە ئەوەی مەبەستی بێ بەدەستی دێنێ ، گرنگە بەپێی بەرنامە پلان ئەم ئامێرانە(موبایل ، ئایپاد) بە شێوەیەکی ڕێکخراو بدرێت بە منداڵ لە شەوو ڕۆژێکدا لە ٢ کاتژمێر زیاتر نەبێت چونکە بێ ئەوەی درکی پێ بکەی لە کۆنتڕۆڵی پەروەردەیت دەردەچێت و گرفت بۆ خێزانەکەی دروست دەکات ، دەروونزانان دەڵێن تەنها ٢ جار دەتوانن لە هەڵەی منداڵەکانتان ببورن و پاشان سزاو پاداشت پیادە بکرێت بۆ ئەوەی هەست بە ئەرك و مافی خۆی بکات.
٦-ژینگەی دەرەوەی ماڵ و شەقام کاریگەری ڕاستەۆخۆیان هەندێك جار لەسەر منداڵەکانتان دەبێت.. دەشێت فشارێکی زیاتر بخەنە سەر ئێوەی دایکان و باوکان، چونکە لە سنووری دەرەوەی ماڵ وخێزان پەروەردە و رەفتاری جیاواز هەن ، بۆیە پێویستە بە باشی چاودێرییان بکەن غافڵیان نەکەن لە هەڵسوکەوتیان.
٧- گرنگە منداڵەکان بە جۆرێک فێربکرێن کە راستییەکان چەند ڕوویەکیان هەیە و پێویستە منداڵ هەمیشە ڕاستیەکان بڵێ ئەگەر لە قازانجی ئەویش نەبێت.
٩- زۆر پێویستە و بە جێیە کە دایکان و باوکان هەردەم پێشەنگ و نموونەی باشبن بۆ منداڵەکانیان ، چونکە منداڵەکانتان بە زۆری چاو لە ئێوە دەکەن و لاسایی کار و رەفتار و هەڵسوکەوتەکانی ئێوە دەکەنەوە کە پاڵنەرێکی بەهێز دەبێت بۆ دروست کردنی متمانەو باوەڕ بەخۆبوون دەکەن.
