تره‌مپ بڕیاریداوه‌ په‌نابه‌ره‌ نایاساییه‌كان بنێرێته‌ گوانتانامۆ

سەرۆکی ئەمەریکا، دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند کە سەنتەرێکی دەستبەسەرکردنی کۆچبەران لە بەندیخانەی گوانتانامۆ دروست دەکرێت کە 30 هەزار کەس لەخۆدەگرێت.

ترەمپ دەڵێت ئەو دامەزراوەیە لە بنکەی دەریایی ئەمەریکا لە کوبا دروست دەکرێت و مەترسیدارترین کۆچبەرانی نایاسایی و تاوانباران دەگرێتەوە.

گوانتانامۆ بۆ نیشتەجێکردنی کۆچبەران ماوەیەکی زۆرە بەکاردەهێنرێت، بەڵام ئەم کارە لەلایەن هەندێک لە گروپەکانی مافی مرۆڤەوە ڕەخنەی لێگیراوە.

بەکارهێنانی بنکەی دەریایی ئەمریکا لە گوانتانامۆ چییە؟
بنکەی دەریایی ئەمەریکا لە کوبا بەوە ناسراوە کە گومانلێکراوانی هێرشەکانی 11 ی سێپتەمبەری 2001 ی گرتووە.
بنکەی دەستبەسەرکردنی سەربازی و دادگای ئەو بیانیانەی کە لە سەردەمی سەرۆکایەتی جۆرج دەبلیو بوش دەستگیرکراون وەک بەشێک لە "جەنگی دژی تیرۆر" لەخۆ دەگرێت.

ئەم بەندیخانەیە لە ساڵی 2002 بە فەرمانی بوش دامەزراوە و ئێستا تەنها 15 زیندانی تێدایە لەوانە خالید شێخ محەمەد کە گومانلێکراوی سەرەکی هێرشەکانی 11 ی سێپتەمبەر بوو. ئەو ژمارەیە زۆر کەمترە لە لووتکەی خۆی، کاتێک نزیکەی 800 زیندانی هەبوو.

ژمارەیەک لە سەرۆکە دیموکراتەکان لەوانە باراک ئۆباما، بەڵێنیان دا ئەو دامەزراوەیە دابخەن، بەڵام نەیانتوانی ئەو بەڵێنە جێبەجێ بکەن.

لەپاڵ ئەوەشدا، سەنتەرێکی بچووک و سەربەخۆی دەستبەسەرکردنی کۆچبەران هەیە کە دەیان ساڵە بەکاردەهێنرێت. ئەم سەنتەرە کە بە سەنتەری ئۆپەراسیۆنەکانی گوانتانامۆ ناسراوە، لە هەردوو ئیدارەی کۆماری و دیموکراتەکاندا چالاک بووە.

ئەم دامەزراوەیە بەزۆری ئەو کۆچبەرانەی تێدایە کە لەکاتی هەوڵدان بۆ چوونە ناو ئەمریکا بە بەلەم دەستگیرکراون. زۆربەیان خەڵکی هایتی و کوبان.

تۆم هۆمان، بەرپرسی سنووری ئیدارەی ترەمپ بە پەیامنێرانی گوت "ئێمە تەنها سەنتەری ئێستای کۆچبەران فراوان دەکەین" و گوتیشی کە لەلایەن دەزگای کۆچبەران و گومرگەکانی ئەمریکاوە بەڕێوە دەبرێت.

ترەمپ ئەم ڕاگەیاندنەی لە کاتی واژۆکردنی یاسای لینۆن رایلی ڕاگەیاند کە داوا دەکات کۆچبەرانی نایاسایی بە تاوانی دزی و توندوتیژی دەستگیرکراون تا دادگایی کردن لە بەندیخانە بمێننەوە.

ئەم پڕۆژە یاسایە هەفتەی ڕابردوو لە کۆنگرێس پەسەند کرا و بە یەکێک لە یەکەمین سەرکەوتنەکانی ئیدارەی ترەمپ دادەنرێت. ئەم کتێبە بە ناوی خوێندکارێکی پەرستاری لە جۆرجیا ناونراوە کە ساڵی ڕابردوو لەلایەن کۆچبەرێکی ڤەنزوێلاوە کوژرا.

سەرۆک ترامپ گوتی ئەو کۆچبەرانە راستەوخۆ دەنێردرێن بۆ ئەو بەندیخانەیە دوای ئەوەی لە دەریادا لەلایەن پاسەوانی کەناراوەکانی ئەمەریکاوە دەستگیردەکرێن و لەوێ "بەرزترین ستاندارد" بۆ دەستبەسەرکردن جێبەجێ دەکرێت.

ئەو دەڵێت سەنتەرەکە توانای دەستبەسەرکردنی کۆچبەرانی نایاسایی لە ئەمەریکا دوو هێندە دەکات.
گوانتانامۆ جێی چ كه‌سانێكه‌ ؟
کاربەدەستانی حکومەتی ئەمەریکا جەختیان لەوە کردووەتەوە کە گرتووخانەکانی گوانتانامۆ بۆ "مەترسیدارترین تاوانباران" تەرخان دەکرێن.

وەزیری ئاسایشی نیشتیمانی کریستی نۆم و تۆم هۆمان هەمان وەسفیان بەکارهێنا کاتێک لە دەرەوەی کۆشکی سپی قسەیان بۆ پەیامنێران کرد.

لە بەیاننامەکەی کۆشکی سپی بەبێ ئەوەی هیچ وردەکاریەک ڕوون بکرێتەوە، هاتووە "شوێنی دەستبەسەرکردنی زیاتر بۆ کۆچبەرانی نایاسایی دابین دەکات و وەڵامی پێداویستییەکانی پەیوەست بە کۆچبەران دەداتەوە."

پلانەکەی ترەمپ چ کاردانەوەیەکی لێکەوتەوە؟
دیپا ئەلێگسۆن پارێزەری پرۆژەی نێودەوڵەتی یارمەتی پەنابەران پلانەکەی ترەمپ بۆ زیادکردنی ژمارەی کۆچبەرانی دەستبەسەرکراو لە گوانتانامۆ بە "ترسناک" وەسف کرد. لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی ئەسۆشیەتد پرێس، ئەو گوتی ئەم شوێنە بەزۆری بۆ هەڵگرتنی ژمارەیەکی دیاریکراو لە کۆچبەران بەکاردەهێنرێت.

ڤینس وارن، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری سەنتەری مافە دەستوورییەکان لە نیویۆرک کە بەرگری لە دەیان دەستگیرکراو کردووە لە دوای 11 ی سێپتەمبەر، دەڵێت بڕیارەکە دەبێت هەمووان بترسێنێت. لە بەیاننامەیەکدا گوتی ئەم هەنگاوە پەیامێکی ڕوون دەنێرێت: "کۆچبەران و پەناخوازان ئێستا وەک هەڕەشەیەکی تیرۆریستی نوێ نیشان دەدرێن وەک ئەوەی شایەنی ئەوەن لە زیندانێکی دوور ئازاد بکرێن و لە هەموو خزمەتگوزارییەکی یاسایی و کۆمەڵایەتی بێبەش بکرێن."

لە راپۆرتێکی ساڵی 2024دا، پرۆژەی نێودەوڵەتی یارمەتی پەنابەران حکومەتی ئەمەریکا بەوە تۆمەتبار دەکات کە کۆچبەرانی دەستبەسەرکراو لە دەریادا بە نهێنی لە "بارودۆخێکی نامرۆڤانە" و بەبێ سنووردارکردنی کاتدا ڕاگرتووە.