«یلدا» يا «شب چله»؟

«یلدا» يا «شب چله»؟

امشب در کردستان و ایران و بيشتر نقاط  منطقه مراسم شب یلداست، جشنی باستانی کە از قدیم الایام الهامبخش آمدن نور و روشنایی بودە است و مردم دور همدیگر جمع میشوند و شادی میکنند.

میرجلال‌الدین میرکزازی، استاد كرد تبار زبان و ادبیات فارسی درباره این‌که یلدا یا شب چله، کدام یک درست‌تر است، می‌گوید: در پاسخ به پرسش شما آن‌چه سخت کوتاه می‌توانم گفت این است که هم «شب چله» نامی است پذیرفتنی برای جشن و آیینی ‌که در شب فرجامین آذرماه برگزار می‌شود و برازنده است و هم یلدا زیرا این دو نام از دو دید جداگانه بر این جشن و آیین نهاده شده است. «شب چله» از دیدگاه گاه‌شمارانه است و «شب یلدا» برمی‌گردد به دیرینگی این جشن از سویی و از سوی دیگر کارکرد نمادشناختی آن زیرا این شب، در بن شب زایش مهر است، مهر ایرانی که نمی‌خواهم از این بیش درباره مهر سخن بگویم زیرا این گفتار به درازا خواهد کشید.

کزازی می‌افزاید: یلدا نامی ایرانی نیست و از زبان‌های سامی ستانده شده مانند آرامی و سریانی. اگر پروای ما آن باشد که از وام‌واژه‌ها، واژه‌هایی که از زبان‌های دیگر به پارسی راه جسته‌اند، بپرهیزیم، می‌توانیم بر آن بود که یلدا نامی پسندیده نیست. می‌توانیم به جای آن واژه‌ای پارسی را بنهیم مانند زایش و بگوییم «جشن شب زایش» اما به هر روی یکی از این دو نام نمی‌تواند به تنهایی آن رسایی و روشنی بایسته را داشته باشد.

این نویسنده و پژوهشگر درباره این‌که عنوان «یلدا» از چه زمانی وارد زبان فارسی شده و برای این جشن به کار گرفته شده است، می‌گوید: به درستی نمی‌توان بدین پرسش پاسخ داد اما به هر روی یلدا پیشینه‌ای دیرینه دارد و در سروده‌ها و نوشته‌های کهن به کار رفته است. می‌توان گفت نام فراگیر و دیوانی این جشن بوده است و شب چله نامی است که بیشتر مردمی است و در زبان مردمی و گفتاری پارسی به کار برده می‌شود. به هر روی آن‌چنان که گفتم یلدا وم‌واژه است و برای نمونه با واژه‌هایی مانند تولد، ولادت و مولود و میلاد در زبان تازی هم‌ریشه است.